Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Bij autisme wordt verteld dat er ook kwaliteiten zijn naast de beperking. Bij psychose zijn die er niet?
Bij autisme bestaat hoogfunctionerend autisme. Bij psychose alleen ellende?
Ik ben van mening dat ook bij psychose/schizofrenie er kwaliteiten zijn. ChatGPT heeft het over creativiteit en onconventioneel denken.
Welke voordelen kan psychose nog meer hebben?
Hey L., dank voor je vraag!
Een mooie filosofische vraag om zo de dag mee te beginnen. Laten we kijken of psychose ook kwaliteiten of zelfs een soort “superpower” kan bevatten. Op zich heb je wat mij betreft helemaal gelijk: psychosegevoeligheid kan een scala aan eigenschappen met zich meebrengen die in het dagelijkse leven onconventioneel zijn, maar zeker waardevol kunnen worden ingezet. Waar we bij autisme vaak praten over een breed spectrum met eigenschappen zoals hyperfocus, oog voor detail, en unieke denkstijlen, zien we bij psychosegevoeligheid vaak andere kenmerken opbloeien, mits in goede banen geleid.
Bij psychosegevoeligheid komen, net zoals bij autisme, inderdaad ook eigenschappen voor die bijzondere kanten van de menselijke ervaring weerspiegelen. Denk bijvoorbeeld aan creativiteit en een opmerkelijk diep vermogen om betekenis te zoeken in de wereld om ons heen. Dit zoeken naar betekenis, dat soms wat overdonderend kan zijn, lijkt op een soort “gestookte verbeeldingskracht”, een kwaliteit die soms door kunstenaars en wetenschappers wordt ingezet om originele ideeën of kunstwerken te creëren. Psychosegevoeligheid kan zo een venster openen naar een ruimer bewustzijn, wat voor anderen minder toegankelijk is, een soort toegangspoort naar een vernieuwde, niet-lineaire manier van denken. Niets voor niets toonde onderzoek in IJsland aan dat de genetische kwetsbaarheid voor psychose is geassocieerd met het hebben van een creatief beroep.
En ja, er is vaak sprake van intens gevoelsleven en diep inzicht. Psychosegevoeligheid brengt je vaak naar ervaringen die het dagdagelijkse overstijgen, waardoor empathie en inzicht in menselijke ervaringen soms groter wordt. Je moet dan ook rekening houden met allerlei gevoeligheden – omgevingsfactoren, stress – die jouw “gevoeligheidsmeter” harder doen reageren. Die ervaring kan een dieper inzicht geven in wat het betekent om mens te zijn, waardoor mensen met psychosegevoeligheid vaak heel goed anderen kunnen aanvoelen. Niet zomaar dus dat er ervaringsdeskundigen zijn die andere mensen inspireren door deze ervaringen.
Wat ook gezegd mag worden, is dat het onconventionele denken (het out-of-the-box-denken, maar dan drie dimensies verder) mensen met psychosegevoeligheid vaak helpt bij het zien van dingen die anderen over het hoofd zien. De neiging om dingen diepgaand en intensief te onderzoeken kan leiden tot een vorm van wijsheid of inzicht die in het dagelijks leven waardevol is. Net als bij autisme, waar “hoogfunctionerend” wordt gebruikt om te beschrijven dat iemand goed om kan gaan met de uitdagingen en kwaliteiten van het spectrum, kan psychosegevoeligheid leiden tot een nieuwe manier van betekenis vinden en verbinding maken. Het vraagt dan wel om een omgeving die dit begrijpt en ondersteunt, zodat deze eigenschappen kunnen bloeien.
Dus ja, indeed, psychose kan echt wel unieke kwaliteiten met zich meebrengen, van diepe empathie en verbeeldingskracht tot het vermogen om dingen vanuit een totaal nieuw perspectief te zien. Het is de kunst om, ondanks het lijden dat erbij kan komen kijken, te leren navigeren in dat bijzondere universum en je eigen kracht daarin te vinden. Zoals je zegt, ook psychosegevoeligheid verdient de waardering voor de kwaliteiten die erbij horen, en wie weet draagt dit perspectief bij aan de manier waarop je zelf naar jouw ervaringen kijkt.
Hope this helps en kijk vooral bij de informatie hieronder, want er is nog veel meer over te zeggen, kijken en lezen!
Greetz Jim
EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:
