Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste Jim,
Ik ben op zoek naar studies over de effecten van langdurig gebruik (meer dan 20 jaar) van lithium (Priadel). Ik denk al langer na, nu ik ouder ben, over het instellen van een lagere bloedspiegel.
De onderzoeken die ik ken spreken elkaar tegen, met name op het gebied van eventuele schade aan de hippocampus.
Kunt u hier misschien helderheid over geven?
Dank u wel!
Hey N., dank voor je vraag!
Ja, lithium en de lange termijn — dat is zo’n onderwerp waar de wetenschap nooit helemaal klaar mee lijkt te zijn. Aan de ene kant is het een van de oudste en meest onderzochte medicijnen in de psychiatrie, aan de andere kant blijven er altijd nieuwe studies opduiken die iets roepen over effecten op de nieren, de schildklier, en ja, ook de hippocampus. Dus ik snap je vraag goed.
Je zegt dat je al langer nadenkt over het instellen van een lagere bloedspiegel. Dat is een heel legitieme vraag, zeker als je meer dan 20 jaar lithium gebruikt. Want ja, we weten dat langdurig gebruik nierfunctieproblemen kan geven, al is het risico voor de meeste mensen beheersbaar als ze goed gecontroleerd worden. Maar er is ook discussie over wat het met de hersenen doet. Sommige onderzoeken laten zien dat lithium juist neuroprotectief kan werken — er zijn zelfs studies die suggereren dat het de kans op dementie verlaagt. Andere onderzoeken roepen dan weer dat langdurig lithiumgebruik de hersenen kan laten krimpen, en dat het misschien een effect heeft op de hippocampus. Maar het lastige? Die studies spreken elkaar soms tegen, en het blijft onduidelijk of die veranderingen nou echt klinisch relevant zijn.
Wat wel belangrijk is: bij ouder worden verandert de manier waarop je lichaam lithium verwerkt. Je nieren worden minder efficiënt, wat betekent dat dezelfde dosis lithium een hogere bloedspiegel kan geven. Dat kan risico’s opleveren voor toxiciteit, vooral bij uitdroging of als je bijvoorbeeld een nierinfectie krijgt. Daarom is het verstandig om, als je al langer lithium gebruikt en ouder wordt, je bloedspiegel misschien iets lager in te stellen. De meeste richtlijnen adviseren dat je bij het ouder worden eerder richting de ondergrens van de therapeutische range gaat, eerder rond de 0.4–0.6 mmol/L dan de hogere waarden die bij jongere mensen soms worden aangehouden.
Je zou dit kunnen bespreken met je behandelaar of huisarts, en misschien een keer met een psychiater die ervaring heeft met lithium en ouderen. In het UMC Utrecht of in het UMC Groningen zitten psychiaters die veel weten over lithium en bipolaire stemmingsgevoeligheid. En als je nog echt diep de wetenschap in wilt duiken: kijk eens naar recente literatuur van bijvoorbeeld Lars Kessing of Guy Goodwin, die veel over lithium en neurobiologie publiceren.
Hope this helps, succes en alle goeds gewenst!
Greetz Jim
