Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Mijn zoon heeft van zijn tiende tot twintigste levensjaar Risperdal gebruikt. Hij maakte op tienjarige leeftijd een psychose door en advies van zijn behandelaar (UMC) was om niet te stoppen met de medicatie.
Welke gevolgen heeft dit op het brein op langere termijn?
Kan dit middel zijn emotionele ontwikkeling hebben beïnvloed?
Kan dit middel bij langdurig gebruik de dopaminereceptoren hebben stukgemaakt?
Dank u wel.
Beste S.,
Bedankt voor je vraag. Je brengt een belangrijk en best complex onderwerp op tafel, dus laten we het rustig en stap voor stap doornemen. Ik snap heel goed dat je je zorgen maakt over de effecten van risperidon (Risperdal) op je zoon. Medicatie op zo’n jonge leeftijd kan inderdaad vragen oproepen over de langetermijngevolgen.
Om te beginnen, risperidon is een antipsychoticum dat werkt door dopamine- en serotoninereceptoren in de hersenen te beïnvloeden. Dat helpt vaak om psychoses te verminderen en de chaos in iemands beleving wat te ordenen. Maar ja, dit effect komt niet zonder kanttekeningen, zeker bij langdurig gebruik en al helemaal bij een jong brein dat nog volop in ontwikkeling is.
De hersenen van kinderen en jongeren zijn in de groei, en die ontwikkeling stopt niet op je achttiende – dat gaat door tot in de twintiger jaren. Antipsychotica zoals risperidon beïnvloeden het dopaminesysteem, dat een rol speelt in motivatie, beloning en emotionele regulatie. Het langdurig onderdrukken van dopamine kan invloed hebben op hoe dat systeem zich vormt. Dit betekent niet per se dat “receptoren stukgaan”, maar wel dat het brein zich kan aanpassen aan de medicatie. Sommige mensen merken na langdurig gebruik bijvoorbeeld dat ze minder goed reageren op natuurlijke beloningen, of dat emoties wat afgevlakt voelen. Dat kan frustrerend zijn, zeker als het lijkt alsof het plezierige of spontane wat verdwenen is.
Over de emotionele ontwikkeling: dat is lastiger te beantwoorden, omdat het een mix is van biologie, persoonlijke ervaringen en de context waarin iemand opgroeit. Het gebruik van medicatie kan indirect invloed hebben gehad op hoe je zoon zijn emoties heeft leren verwerken. Als de medicatie ervoor zorgde dat emoties afgevlakt werden, kan dat betekenen dat hij minder oefening heeft gehad in het omgaan met die emoties. Maar, en dit is belangrijk, dit betekent niet dat het te laat is! De hersenen zijn plastisch – dat wil zeggen, ze blijven zich aanpassen en nieuwe verbindingen vormen, zelfs op latere leeftijd.
Langdurig gebruik van antipsychotica kan ook fysieke bijwerkingen hebben, zoals gewichtstoename, metabole veranderingen of bewegingsstoornissen (zoals tardieve dyskinesie). Het is goed om dit in de gaten te houden, ook als hij inmiddels gestopt is met de medicatie. Als je zoon nu klachten heeft – fysiek of emotioneel – zou het zinvol kunnen zijn om dit te bespreken met een gespecialiseerde psychiater die ervaring heeft met de langetermijneffecten van antipsychotica.
Wat kun je nu doen? Als je zoon nog steeds medicatie gebruikt, kun je samen met een behandelaar kijken of de dosering nog steeds passend is of dat afbouwen een optie is. Dit moet altijd héél langzaam en met veel geduld, omdat het brein moet wennen aan een nieuw evenwicht. Hier kunnen taperingstrips bijvoorbeeld handig zijn. Niet alle zorgverzekeraars vergoeden die, maar voor de laatste stappen in het afbouwen kunnen ze echt verschil maken.
Daarnaast is het goed om te investeren in een holistisch herstelproces. Denk aan lichaamsgerichte therapie, mindfulness of activiteiten die helpen om weer in contact te komen met emoties en lichaamssignalen. Het ontwikkelen van een gezonde leefstijl – goede voeding, beweging, slaap, en sociale verbinding – kan ook helpen om het brein te ondersteunen en eventuele effecten van medicatie te compenseren.
Hope this helps en kijk vooral bij de links hieronder. Als je meer vragen hebt of je zoon eens verder wil praten, laat hem dan gerust contact opnemen via onze chat.
Greetz Jim
NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.
EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:
