Prof. dr. Ralph Kupka is emeritus Hoogleraar Psychiatrie (Bipolaire Stoornissen) bij het Amsterdam UMC / locatie VUmc. Hij is Vice-President of Education van de International Society for Bipolar Disorders (ISBD) en daarnaast bestuurslid van de Alliantie Kwaliteit GGZ (Akwa).
Ik slik nu al 33 jaar lithium, maar de bijwerkingen stapelen zich op: schildkliermedicijn, vaak moeten plassen, trillende handen. Misschien heb ik nierschade.
Mijn vraag is of ik met de lithium kan stoppen of een vergelijkbaar medicijn kan slikken. Ik ben benieuwd.
Net als elk ander medicijn kan lithium gepaard gaan met bijwerkingen, zeker als je het lange tijd hebt gebruikt.
De eerste en belangrijkste vraag is altijd: heeft lithium je geholpen om de manische en depressieve verschijnselen onder controle te houden?
Als dat inderdaad zo is, is de volgende vraag: is er een ander medicijn dat in jouw geval net zo goed zal werken (soms is dat al geprobeerd, en is lithium toch het meest effectief gebleken).
Daarna gaat het over de bijwerkingen. Sommige bijwerkingen zijn afhankelijk van de dosis (zoals trillende handen), en dan kun je samen met je behandelaar kijken of een iets lagere dosis even goed werkt en een betere balans tussen werking en bijwerking geeft.
Tegen andere bijwerkingen is goed iets te doen. Zo kan een wat traag werkende schildklier goed worden behandeld met tabletten schildklierhormoon (levothyroxine), en kan veel plassen worden behandeld met plaspillen, zoals amiloride/hydrochloorthiazide.
Trillen kan behandeld worden met een betablokker zoals propranolol. Of je nierfunctie achteruit gaat, is te zien aan het regelmatige bloedonderzoek dat wordt gedaan (kreatinine-gehalte en GFR); als dat zo is, en lithium is de meest aannemelijke oorzaak daarvan, moet inderdaad een besluit genomen worden over al dan niet voortzetten van lithium.
De nieren hebben een grote reservecapaciteit, maar daar zit natuurlijk wel een grens aan. Kortom, je moet deze kwestie heel systematisch aanpakken.
Als zou worden besloten om lithium af te bouwen, dan doen we dat altijd geleidelijk in de loop van enkele maanden, om een terugval te voorkomen; dat risico is namelijk groter als je abrupt stopt.
Een alternatief voor lithium is valproïnezuur (merknaam bijvoorbeeld Depakine), of een lage dosis van een modern antipsychoticum, zoals quetiapine (merknaam Seroquel).
Of dat voor jou net zo goed werkt als lithium zal vervolgens moeten blijken, daar zijn helaas geen testjes voor. Ik heb dus geen pasklaar antwoord voor je, het is best een ingewikkelde vraag, en je moet dus zorgvuldig te werk gaan om een goede afweging te maken.
Ik hoop dat ik hiermee je wat meer houvast heb gegeven.
Vriendelijke groet, Ralph Kupka
