Heeft het zin om weer met een nieuw antidepressivum te starten?

Antwoord

Beste A.,

Je moeder heeft het niet gemakkelijk gehad in de afgelopen jaren. Je stelt hier een aantal vragen over die ik zal proberen te beantwoorden.

Je schrijft dat je moeder nadat ze 10 jaar citalopram had gebruikt een terugval kreeg toen ze aan het afbouwen was. Het is mogelijk dat je moeder toen inderdaad een terugval had maar dat hoeft niet. Je schrijft niet hoe je moeder indertijd afbouwde, maar als dat toen te snel is gegaan dan is de kans groter dat ze toen geen last had van terugval maar van zogenaamde onttrekkingsverschijnselen.

Je schrijft dat je moeder weer last kreeg van angst en niet goed kon slapen en daardoor bij de psychiater terechtkwam. Die liet haar met 10 mg weer opbouwen maar dat hielp niet en daarom werd je moeder daarna opgenomen en kreeg ze het medicijn duloxetine en is ze gestopt met de citalopram. Na twee weken begon het vervolgens steeds slechter met haar te gaan. En nu is de bedoeling dat ze over een week een ander antidepressivum krijgt, namelijk vortioxetine.

Als ik zo goed heb samengevat dan zie ik een patroon van antidepressiva die worden op- en afgebouwd, en dat het met je moeder daardoor niet beter maar juist steeds slechter lijkt te gaan.

Wat ik mij afvraag, en wat uw moeder met haar behandelaar moet bespreken, is of het op- en afbouwen wel op de juiste manier is gebeurd. De reden om dat te vragen is dat te snel stoppen met antidepressiva, zeker als die langere tijd zijn gebruikt, kan leiden tot het optreden van onttrekkingsverschijnselen. De klachten die dat kan opleveren kunnen zeer verschillend zijn en kunnen per situatie en per patiënt sterk verschillen. Ze kunnen al optreden terwijl iemand nog aan het afbouwen is, wat mogelijk bij uw moeder gebeurd is toen ze haar citalopram afbouwde. Ze kunnen ook pas optreden of (veel) erger worden een tijdje nadat iemand helemaal heeft afgebouwd. Dat uw moeder het, twee weken nadat ze met haar duloxetine is gestopt, niet meer ziet zitten past helemaal in dat patroon.

De vraag die je stelt is hoelang het duurt voordat de duloxetine weer helemaal uit het lichaam is verdwenen. Dat is in dit verband een hele goede vraag omdat die duidelijk maakt wat veel mensen denken, namelijk dat klachten die ze na afbouwen hebben, veroorzaakt worden doordat het middel dat ze hebben gebruikt nog niet helemaal uit hun lichaam is verdwenen. Die gedachte is heel begrijpelijk, maar niet juist. Het is namelijk precies andersom. Die klachten worden niet veroorzaakt doordat het middel nog in het lichaam zit, maar omdat het daar veel te snel uit is verdwenen. Duloxetine heeft namelijk een hele korte halfwaardetijd. Dat is een maat voor de snelheid waarmee een medicijn na inname weer uit het lichaam verdwijnt. Bij duloxetine is die halfwaardetijd ongeveer 6 uur, wat betekent dat de hoeveelheid duloxetine na 6 uur al met ongeveer de helft is verminderd, na 12 uur is er nog maar een kwart over, na een dag nog maar een zestiende en na twee dagen minder dan een half procent.

Het is die snelle daling van de hoeveelheid duloxetine in het lichaam van uw moeder die voor problemen zorgt. Dat komt doordat haar lichaam zich aan de hoeveelheid die ze gebruikte had aangepast. Bij het afbouwen van citalopram was dat ook zo. Na 10 jaar gebruik van dat middel had haar lichaam zich daar helemaal op ingesteld. Als je dan de dosis van een antidepressivum te snel gaat verlagen, dan kan dat tot klachten leiden zoals je moeder die waarschijnlijk heeft gehad en vermoedelijk nog heeft.

Ik hoop dat deze uitleg duidelijk voor je is, dan begrijp je waar de oplossing moet worden gezocht. Niet het zoeken naar het juiste antidepressivum dat hopelijk nu wel voor je moeder zal gaan werken, maar in het zoeken naar een manier om 1) zo snel mogelijk iets aan haar huidige klachten te doen en 2) om daarna te kijken hoe ze verantwoord met het middel dat ze dan gebruikt kan proberen te stoppen of 3) hoe ze kan proberen om daarvoor de dosis te vinden die voor haar goed werkt. Dat is de dosis die je moeder helpt en die voor haar zo weinig mogelijk en liefst helemaal geen bijwerkingen oplevert.

Om nu zo snel mogelijk iets aan je moeders klachten te doen kan het verstandig zijn om een antidepressivum weer (voorzichtig) op te bouwen want dat is vermoedelijk de beste en snelste manier om iets tegen de onttrekkingsverschijnselen te doen waar je moeder nu vrijwel zeker last van heeft. Dat hoeft geen vortioxetine of duloxetine te zijn. Omdat je moeder inmiddels meerdere medicijnen heeft gebruikt en veel klachten heeft zal dit toch een kwestie zijn van verantwoord uitproberen in overleg met haar behandelaar.

Als het lukt om iets aan uw moeders huidige klachten te doen, dan is het daarna waarschijnlijk verstandig om een tijdje of een tijd op de dosering van het middel te blijven om zich hopelijk beter en stabieler te gaan voelen. Als dat lukt dan kan je moeder daarna opnieuw gaan proberen om af te bouwen, alleen moet dat dan veel langzamer en veel geleidelijker gaan dan ze eerder heeft gedaan. Waarbij je moeder voldoende tijd moet krijgen en nemen om dat op een goede manier te kunnen doen.

Met de medicatie die de behandelaar standaard kan voorschrijven zal dat in de praktijk zeker niet lukken. Maar met afbouwmedicatie in de vorm van taperingstrips en stabilisatiestrips kan dat heel goed. Voor vortioxetine en duloxetine zijn geen taperingstrips, als iemand die een van deze middelen gebruikt toch met taperingstrips wil afbouwen dan moet daarvoor eerst worden overgestapt op een ander antidepressivum waarvoor wel taperingstrips zijn.

Hoe verantwoord afbouwen met behulp van afbouwmedicatie in zijn werk gaat kun je nalezen in de tips voor afbouwen van Prof. Jim van Os. Ik raad jou en je moeder aan om die een keer rustig na te lezen.

Je moeder kan dit antwoord aan haar behandelaar laten lezen, want ze zullen samen moeten proberen om oplossingen voor haar te vinden. Dat zal misschien niet makkelijk zijn en zal zeker tijd kosten, maar als dat goed gebeurt dan zal het voor je moeder uiteindelijk hopelijk een stuk beter worden dan het nu is.

Ik wens jullie daarbij veel succes.

Met vriendelijke groet,

Peter