Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Dag meneer Van Os,
Op dit platform lees ik vele blogs of reacties op blogs, waaruit blijkt dat velen zich hun psychose herinneren. Ik herinner mij niks van mijn weken mentale afwezigheid. Alleen de aanloop en de nasleep ervan.
Komt het vaker voor dat een psychose een zwart gat in het geheugen is?
Met dank voor reageren.
Hey N.,
Dank voor je vraag! Die raakt een interessant en eigenlijk best mysterieus onderwerp: hoe komt het dat sommige mensen hun psychose haarscherp lijken te herinneren, terwijl anderen een soort zwart gat ervaren? Je bent zeker niet de enige die dit ervaart, het verschilt gewoon enorm per persoon.
Een psychose kan op allerlei manieren sporen achterlaten in het geheugen. Sommige mensen herinneren zich flarden, anderen een compleet verhaal (al is dat vaak flink ingekleurd door hoe ze er later op terugkijken). En dan zijn er ook mensen, zoals jij, die hele stukken kwijt zijn. Dat heeft een paar mogelijke verklaringen.
Ten eerste is er het simpele biologische feit dat een psychose vaak gepaard gaat met een enorme stressreactie in het brein. En stress — zeker op het niveau van een psychotische crisis — kan het geheugen flink beïnvloeden. Denk aan hoe mensen die iets heel traumatisch meemaken zich bepaalde details juist haarfijn herinneren, maar andere dingen totaal kwijt zijn. De hippocampus, het deel van je hersenen dat herinneringen verwerkt, kan dan even compleet uit de lucht zijn.
Daarnaast spelen medicijnen een rol. Als je bijvoorbeeld tijdens of kort na de psychose antipsychotica kreeg, kunnen die je geheugen en waarneming beïnvloeden. Sommige middelen dempen alles zo sterk dat je letterlijk stukken “mist” omdat je hersenen in een soort mistige stand stonden.
Dan heb je nog dissociatie. Dat is een mechanisme waarbij je brein zich als het ware beschermt tegen een overbelasting aan prikkels. Een psychose kan enorm overweldigend zijn, en bij sommige mensen reageert het brein door bepaalde herinneringen gewoon niet goed op te slaan of later moeilijk toegankelijk te maken.
En dan is er nog een filosofisch puntje: herinneringen aan een psychose zijn tricky. Wat je je herinnert, is vaak niet per se “de werkelijkheid”, maar een samenraapsel van belevingen, interpretaties en later toegevoegde kennis. Dus zelfs mensen die zeggen dat ze hun psychose herinneren, hebben eigenlijk een verhaal over hun psychose — dat niet per se hetzelfde is als een objectief geheugen ervan.
Het is dus volkomen normaal dat je de psychose zelf niet of nauwelijks herinnert, maar wel de aanloop en de nasleep ervan.
En eerlijk gezegd: misschien is het niet eens zo’n slechte zaak dat je bepaalde stukken kwijt bent. Een psychose kan intens verwarrend en angstaanjagend zijn, en sommige mensen moeten later zelfs werken aan het verwerken van hun psychotische ervaringen. Dus dat jouw brein heeft besloten om een deel van die herinneringen weg te laten… tja, misschien is dat wel een genadige shortcut.
Hope this helps, en kijk vooral verder op PsychoseNet voor meer informatie. Je kunt ook altijd terecht op onze chat.
Greetz Jim
