Wat kan ik doen tegen de onrust als gevolg van quetiapine?

Antwoord

Beste L.,

Dank voor de vraag, en betreurenswaardig om te horen dat je nog geen persoonlijk advies hebt kunnen krijgen via jouw zorgverleners. Ik zal er in algemene zin iets over zeggen.

Ik weet niet of je net begonnen bent met quetiapine of dit al langer gebruikt. Zeker in de beginfase of bij een verhoging van de dosering, kunnen dit soort onrustverschijnselen wel optreden. Dit komt omdat het lichaam en de hersenen moeten wennen aan het nieuwe medicijn of de andere dosering. Het kan ook te maken hebben met het feit dat de bloedspiegel van het medicijn nog niet stabiel is en dat deze soms piekt. Deze aanpassingsprocessen kunnen gepaard gaan met gevoelens van onrust en zijn tijdelijk.

Het niet stil kunnen liggen en het ongemakkelijke gevoel in je lichaam dat je beschrijft, wijzen vermoedelijk op een specifieke vorm van onrust die bewegingsdrang (acathisie) wordt genoemd. Dit kan, naast een tijdelijk aanpassingsprobleem van het lichaam, ook een directe (en soms aanhoudende) bijwerking zijn van quetiapine – hoewel de kans hierop een stuk lager is dan bij de meeste andere antipsychotica. Dus als het toch optreedt, heeft dat mogelijk met een verhoogde individuele gevoeligheid te maken; iedereen reageert immers anders op medicatie.

Het kan dus zijn dat het hier om een tijdelijke bijwerking gaat, die vooral te maken heeft met de aanpassingen in het lichaam/hersenen en nog niet gestabiliseerde bloedspiegels. Als de verschijnselen snel genoeg verdwijnen zijn meestal geen interventies nodig. Soms kan het helpen om de tabletten iets eerder op de avond in te nemen, zodat de ergste onrust voorbij is voor het naar bed gaan en je makkelijker in slaapt valt.

Als de bewegingsdrang (acathisie) langer aanhoudt, dan zijn er een aantal opties die overwogen kunnen worden:

• een lagere dosering quetiapine proberen (vaak zijn er dan minder bijwerkingen);
• quetiapine geleidelijk afbouwen en andere (tijdelijke) slaapmedicatie, of een andere behandeling voor de slapeloosheid en onrust opstarten. Denk bijvoorbeeld aan psychologische behandeling voor slapeloosheid (CGT-i) of voor daarmee samenhangende klachten van depressie of trauma, Acceptance and Commitment Therapy (ACT), mindfulness, lichaamsgerichte therapie. Ook leefstijlinterventies, yoga, meditatie, ademhalingsoefeningen zijn vaak helpend. Bevorderen van de slaap begint bij het goed in kaart brengen van de factoren die een mogelijke rol spelen bij die slapeloosheid, bijvoorbeeld een gebrekkig slaapritme (bijv. wisselende tijdstippen naar bed), te weinig buitenlucht of beweging, teveel beeldschermtijd, te laat eten, alcohol- of koffiegebruik in de avonduren, stressvolle gesprekken of activiteiten voor het slapengaan;
• soms wordt er een medicijn tegen deze bijwerking (acathisie) van het antipsychoticum voorgeschreven. Aangezien quetiapine voor slapeloosheid ‘off-label’ gebruikt wordt (het middel is vooral bedoeld voor behandeling van psychose en bipolaire stemmingsgevoeligheid) ligt het echter niet voor de hand om er bij bijwerkingen nog een ander medicijn aan toe te voegen. Mede omdat er ook minder risicovolle behandelingen zijn voor slapeloosheid. Quetiapine kan, vooral bij langetermijngebruik, namelijk nog andere bijwerkingen geven zoals gewichtstoename en stofwisselingsproblemen (veranderingen in bloedsuiker, cholesterol). Het is dus van belang om ook de hierboven genoemde alternatieven voor verbetering van de slaap te overwegen, omdat daarmee vaak een betere balans tussen de voor- en nadelen gevonden kan worden.

Ik hoop van harte dat je snel bij een arts/psychiater terecht kunt, om samen te onderzoeken wat jij nodig hebt en wat het beste bij jou past.

Sterkte!

Hartelijke groet,

Machteld