Dr. Peter C. Groot is onderzoeker en ervaringsdeskundige bij User Research Center NL, UMC Utrecht. Hij is deskundige medicatie afbouw en taperingstrips. Taperingstrips (ook wel: afbouwmedicatie) maken veilige afbouw praktisch mogelijk van medicijnen die bij te snel stoppen problemen kunnen veroorzaken.
Dag Peter,
Ik gebruik nu drie maanden mirtazapine 30 mg, maar ik heb hier geen baat bij. Dezelfde nare gevoelens en gedachten heb ik nog steeds.
Ik wil graag de overstap maken naar sertraline 50 mg. In het verleden heb ik paroxetine 30 mg gebruikt.
Hoe kan ik dit het beste aanpakken?
Met vriendelijke groet.
Beste R.,
Als je geen baat hebt bij 30 mg mirtazapine dan zou dat drie dingen kunnen betekenen. Het kan zijn dat 30 mg voor jou een te lage dosis is en dat de mirtazapine voor jou nog niet goed genoeg werkt. Het kan ook zijn dat 30 mg voor jou een te hoge dosis is en dat je daardoor nu meer last van bijwerkingen hebt dan van een positief effect van de mirtazapine. Het kan ten slotte ook nog betekenen dat de mirtazapine voor jou helemaal niet werkt en dat je alleen maar bijwerkingen daarvan ondervindt.
Omdat mensen allemaal heel verschillend op medicatie kunnen reageren en een heel verschillende dosis nodig kunnen hebben die goed voor ze werkt, is het lastig om te bepalen wat voor jou nu het beste is om te doen. De beste manier om hiermee om te gaan is om dit met je behandelaar te bespreken om samen te beslissen hoe jullie dit samen kunnen onderzoeken.
Als je wilt uittesten of een hogere dosis voor jou beter werkt dan kun je dat het beste doen door de dosis in kleine stapjes te verhogen. En door tijdens die verhoging van dag tot dag bij te houden of je je daardoor beter of slechter gaat voelen (hoe dat kan wordt verderop uitgelegd). Op deze manier kun je verantwoord uitzoeken of je een dosis kan vinden die voor jou goed werkt. Een dosis die daarvoor hoog genoeg is en tegelijkertijd zo laag mogelijk, om zo min mogelijk last te hebben van bijwerkingen. Wat ik zeker niet zou doen als ik jou was is om de dosis in een keer met 20 mg te verhogen, omdat je er dan niet achter kunt komen of een kleinere verhoging voor jou al genoeg is.
Je kunt er, in overleg met je behandelaar, ook voor kiezen om de dosis geleidelijk te verlagen om te kijken of dat jou gaat helpen om je beter te voelen. Je kunt deze twee dingen eventueel ook achter elkaar doen: eerst onderzoeken of jij je door verhoging van de dosis beter gaat voelen. En om, als dat niet zo is, daarna te onderzoeken of het verlagen van de dosis jou dan wel gaat helpen. Het is niet onmogelijk dat dan uiteindelijk zal blijken dat je beter helemaal geen mirtazapine kunt gebruiken.
Omdat we niet de kennis hebben om te kunnen voorspellen wat voor jou het beste is, is dit een verantwoorde manier om dit te onderzoeken. Je begrijpt dat dit tijd kan gaan kosten. Maar als dat je uiteindelijk gaat helpen, dan is het de moeite waard om die te nemen.
Praktisch gezien is zo’n geleidelijke dosisverlaging of dosisverhoging inmiddels heel goed mogelijk. Dat kan namelijk met behulp van taperingstrips (en eventueel stabilisatiestrips) en opbouwstrips (= taperingstrips die je in omgekeerde volgorde gebruikt). Met de standaarddoseringen van de apotheker is dat veel moeilijker en in de praktijk eigenlijk niet goed mogelijk. Hierna volgt een uitleg over verantwoord afbouwen. Als je die begrijpt dan snap je ook hoe verantwoord opbouwen werkt. Je kunt dit antwoord met je behandelaar delen, dan hoop ik dat dat jullie zal helpen om samen voor jou de best mogelijke oplossing te vinden.
Met vriendelijke groet,
Peter
ALGEMENE UITLEG OVER VERANTWOORD AFBOUWEN IN DE PRAKTIJK
Als je medicatie gebruikt raakt je lichaam daaraan gewend. Over wat er dan in je lichaam allemaal kan gebeuren is best veel bekend maar nog lang niet genoeg om te kunnen voorspellen of en wanneer en hoe snel iemand onttrekkingsklachten zal krijgen, hoelang die dan zullen duren en hoe erg die dan zullen zijn.
Omdat je niet van tevoren precies kunt weten of de snelheid waarmee je gaat afbouwen voor jou goed is, moet je tijdens het afbouwen proberen om iedere dag bij te houden hoe goed dat voor jou gaat. Zolang het goed gaat kun je verder gaan met afbouwen volgens het schema dat was gekozen. Als je merkt dat je tijdens het afbouwen (onttrekkings)klachten begint te krijgen, dan is dat een teken dat het afbouwen voor jou te snel begint te gaan.
Wat je dan NIET moet doen is zomaar verder gaan met het verlagen van de dosis, omdat onttrekkingsklachten dan nog erger zullen worden. En dat wil je niet. Wat je WEL moet doen is contact opnemen met je behandelaar en bespreken of je bijvoorbeeld een tijdje op dezelfde dosis gaat blijven. We noemen dat stabiliseren. Stabiliseren doe je om je lichaam de tijd te geven om te wennen aan de dosis waarop je zat toen je klachten begon te krijgen. Onttrekkingsverschijnselen zullen hierdoor verminderen en hopelijk weer helemaal verdwijnen. Dat kan heel snel gaan. Als dat gebeurd is, dan kun je daarna als je je weer goed en sterk genoeg voelt verder gaan met afbouwen. Alleen moet je dat dan langzamer doen dan je eerder deed.
Als je op deze manier met je behandelaar goed kunt samenwerken dan heb je de minste kans op problemen en de grootste kans dat het afbouwen zal lukken. Als je daarvoor meer tijd nodig hebt, dan moet je die tijd ook nemen.
De beste manier om geleidelijk en verantwoord af te bouwen zoals hierboven bedoeld is, is om de dosis in een aantal kleine stapjes te verlagen waarbij ervoor gezorgd wordt dat die stapjes naar het einde toe steeds kleiner worden. In technische termen noemen we dat hyperbolisch afbouwen. Je kunt dit vergelijken met de manier waarop een kind van een glijbaan afgaat. In het begin gaat dat sneller maar door de curve van de glijbaan gaat dat naar het einde toe steeds langzamer. Dat zorgt ervoor dat het kind, ook al gaat dat in het begin heel snel, aan het eind toch zonder schok en heel gelukkig tot stilstand kan komen. Bij afbouwen probeer je hetzelfde te bereiken. Waarbij je jezelf kunt helpen door tijdens het afbouwen goed op te letten hoe dat voor jou gaat zodat het afbouwschema op tijd kan worden aangepast als je merkt dat het voor jou te snel begint te gaan (dat wil zeggen als je door het afbouwen klachten krijgt).
Bij afbouwmedicatie zit altijd een zelfmonitoringformulier dat je één keer per dag moet invullen. Dat is niet moeilijk en het kost je niet veel tijd. Als je dat iedere dag doet dan kun je veel beter zien hoe het afbouwen voor jou gaat, en als je het ingevulde formulier aan je behandelaar laat zien dan kan hij of zij dat ook zien. Dat helpt jullie om samen goede beslissingen over jouw afbouw te nemen.
INFORMATIE OVER AFBOUWMEDICATIE (taperingstrips, stabilisatiestrips, switch-strips en strips op maat) en hoe die kan worden voorgeschreven is te vinden op www.taperingstrip.nl (dit is een website van het User Research Center NL).
VERGOEDING VAN AFBOUWMEDICATIE: hierover is helaas nog steeds onduidelijkheid. Enkele zorgverzekeraars (met name DSW en ENO) vergoeden afbouwmedicatie, de meeste andere doen dat (nog) niet. Meer informatie hierover is te vinden bij de Vereniging Afbouwmedicatie, die strijdt voor vergoeding.
TIPS VOOR HET AFBOUWEN VAN MEDICATIE van Prof. dr. Jim van Os: https://www.psychosenet.nl/medicatie/medicatie-afbouwen/tips-voor-het-afbouwen-van-medicatie/
Persbericht 24 augustus 2022: Vereniging Afbouwmedicatie pleit voor ander en beter beleid bij afbouw van psychiatrische medicijnen zoals antidepressiva.
