Dr. Peter C. Groot is onderzoeker en ervaringsdeskundige bij User Research Center NL, UMC Utrecht. Hij is deskundige medicatie afbouw en taperingstrips. Taperingstrips (ook wel: afbouwmedicatie) maken veilige afbouw praktisch mogelijk van medicijnen die bij te snel stoppen problemen kunnen veroorzaken.
Beste heer Groot,
Waardoor komt het dat paroxetine lastiger is af te bouwen (zeker na langdurig gebruik) dan andere antidepressiva?
In de bijlage van de Regenboog Apotheek staat dit vermeld, maar ook op internet wordt dit regelmatig genoemd.
Alvast bedankt voor uw reactie.
Met vriendelijke groet,
M.
Beste M.,
Ons lichaam went aan het gebruik van psychiatrische medicijnen zoals antidepressiva. Als we daar dan in één keer weer mee stoppen of de dosis te snel en te abrupt verlagen, dan kan ons lichaam veranderingen in ons lichaam die door die gewenning hebben plaatsgevonden vaak niet bijbenen. Daardoor kunnen we klachten krijgen die we onttrekkingsklachten noemen. Zulke klachten kunnen niet alleen bij antidepressiva optreden, maar ook bij antipsychotica en slaap- en kalmeringsmiddelen zoals benzodiazepinen waarbij lichamelijke gewenning kan optreden. Of en hoeveel last mensen daarvan kunnen krijgen kan per persoon en per medicijn en afhankelijk van de omstandigheden heel erg verschillen.
Bij antidepressiva is het zo dat zulke klachten minder snel optreden bij middelen die na inname langzamer weer uit je lichaam verdwijnen, dan bij middelen waarbij dat heel snel gebeurt. Paroxetine is één van de antidepressiva die na inname het snelst weer uit je lichaam verdwijnt, wat waarschijnlijk de belangrijkste verklaring is waarom paroxetine bij afbouwen vaak voor zoveel problemen zorgt. Maar ook bij middelen die minder snel uit je lichaam verdwijnen kunnen er onttrekkingsklachten optreden als daarmee te snel wordt gestopt. Het is daarom altijd verstandig om voorzichtig en geleidelijk af te bouwen als je met een antidepressivum wilt gaan stoppen.
De veilige en verantwoorde manier om paroxetine af te bouwen is door de dosis in een groter aantal kleine stappen te verlagen. En om er daarbij voor te zorgen dat die stappen kleiner worden naarmate de dosis lager wordt. Op die manier krijgt je lichaam na ieder stapje tijd om te wennen aan de steeds een klein beetje lagere dosis. Wanneer daarvoor voldoende tijd is zul je veel minder snel klachten krijgen door onttrekking. En als je dan toch nog gaat merken dat je tijdens het afbouwen klachten begint te krijgen, dan zullen die minder snel erger worden, wat jou en je behandelaar dan meer tijd geeft om daar iets tegen te doen.
Waarom dosisverlaging in meerdere kleine stapjes beter werkt is makkelijk te begrijpen: de kans op ontregeling door een dosisverandering van bijvoorbeeld 1 mg minder is kleiner dan door een dosisverandering in één keer van 5 mg of 10 mg of meer. Door af te bouwen met behulp van taperingstrips is dit in de praktijk voor jou allemaal heel goed mogelijk. Je huisarts of je psychiater kan je daarbij dan ook heel goed helpen.
Hoelang je dan het beste over het verlagen van de dosis van je paroxetine kunt gaan doen en tot welke dosis je het best kunt gaan is niet goed te voorspellen. Dat kan namelijk voor verschillende mensen heel verschillend zijn. Je kunt hierover in goed overleg met je behandelaar zelf een beslissing nemen. Waarbij het bij twijfel beter is om langzamer af te bouwen dan om te proberen om (te) snel te gaan.
Ik hoop dat je met dit antwoord geholpen bent. Hieronder vind je nog een algemene uitleg over afbouw van medicatie. Je kunt dit antwoord uiteraard aan je behandelaar laten lezen.
Met vriendelijke groet,
Peter
ALGEMENE UITLEG OVER VERANTWOORD AFBOUWEN IN DE PRAKTIJK
Als je medicatie gebruikt raakt je lichaam daaraan gewend. Over wat er dan in je lichaam allemaal kan gebeuren is best veel bekend maar nog lang niet genoeg om te kunnen voorspellen of en wanneer en hoe snel iemand onttrekkingsklachten zal krijgen, hoelang die dan zullen duren en hoe erg die dan zullen zijn.
Omdat je niet van tevoren precies kunt weten of de snelheid waarmee je gaat afbouwen voor jou goed is, moet je tijdens het afbouwen proberen om iedere dag bij te houden hoe goed dat voor jou gaat. Zolang het goed gaat kun je verder gaan met afbouwen volgens het schema dat was gekozen. Als je merkt dat je tijdens het afbouwen (onttrekkings)klachten begint te krijgen, dan is dat een teken dat het afbouwen voor jou te snel begint te gaan.
Wat je dan NIET moet doen is zomaar verder gaan met het verlagen van de dosis, omdat onttrekkingsklachten dan nog erger zullen worden. En dat wil je niet. Wat je WEL moet doen is contact opnemen met je behandelaar en bespreken of je bijvoorbeeld een tijdje op dezelfde dosis gaat blijven. We noemen dat stabiliseren. Stabiliseren doe je om je lichaam de tijd te geven om te wennen aan de dosis waarop je zat toen je klachten begon te krijgen. Onttrekkingsverschijnselen zullen hierdoor verminderen en hopelijk weer helemaal verdwijnen. Dat kan heel snel gaan. Als dat gebeurd is, dan kun je daarna als je je weer goed en sterk genoeg voelt verder gaan met afbouwen. Alleen moet je dat dan langzamer doen dan je eerder deed.
Als je op deze manier met je behandelaar goed kunt samenwerken dan heb je de minste kans op problemen en de grootste kans dat het afbouwen zal lukken. Als je daarvoor meer tijd nodig hebt, dan moet je die tijd ook nemen.
De beste manier om geleidelijk en verantwoord af te bouwen zoals hierboven bedoeld is, is om de dosis in een aantal kleine stapjes te verlagen waarbij ervoor gezorgd wordt dat die stapjes naar het einde toe steeds kleiner worden. In technische termen noemen we dat hyperbolisch afbouwen. Je kunt dit vergelijken met de manier waarop een kind van een glijbaan afgaat. In het begin gaat dat sneller maar door de curve van de glijbaan gaat dat naar het einde toe steeds langzamer. Dat zorgt ervoor dat het kind, ook al gaat dat in het begin heel snel, aan het eind toch zonder schok en heel gelukkig tot stilstand kan komen. Bij afbouwen probeer je hetzelfde te bereiken. Waarbij je jezelf kunt helpen door tijdens het afbouwen goed op te letten hoe dat voor jou gaat zodat het afbouwschema op tijd kan worden aangepast als je merkt dat het voor jou te snel begint te gaan (dat wil zeggen als je door het afbouwen klachten krijgt).
Bij afbouwmedicatie zit altijd een zelfmonitoringformulier dat je één keer per dag moet invullen. Dat is niet moeilijk en het kost je niet veel tijd. Als je dat iedere dag doet dan kun je veel beter zien hoe het afbouwen voor jou gaat, en als je het ingevulde formulier aan je behandelaar laat zien dan kan hij of zij dat ook zien. Dat helpt jullie om samen goede beslissingen over jouw afbouw te nemen.
PERSOONLIJK ADVIES BIJ HET KIEZEN VAN EEN AFBOUWSCHEMA
Ook kunnen behandelaars bij de apotheker een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt. Hoe dit moet, wordt uitgelegd op blz. 3 van het recept/bestelformulier voor taperingstrips.
Minister Kuipers van VWS heeft gevraagd om het bij NZa te melden als het niet vergoeden van afbouwmedicatie ervoor zorgt dat niet verantwoord kan worden afgebouwd.
In dit blog wordt uitleg gegeven over het ontstaan van de taperingstrips en hoe die werken: https://madinthenetherlands.org/onttrekking-veilig-en-op-maat-afbouwen-psychofarmaca/.
Zie ook de presentatie op het YouTube-kanaal van PsychoseNet.
VERGOEDING VAN AFBOUWMEDICATIE: hierover is helaas nog steeds onduidelijkheid. Enkele zorgverzekeraars (met name DSW en ENO) vergoeden afbouwmedicatie, de meeste andere doen dat (nog) niet. Meer informatie hierover is te vinden bij de Vereniging Afbouwmedicatie, die strijdt voor vergoeding.
