Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Mijn partner lijkt te lijden aan wat ik noem “een mentale locked-in”. Hij ligt hele dagen op bed naar het plafond te staren en onderneemt letterlijk niets.
Hij zegt erg te lijden onder dit leven maar is niet bij machte om verandering te bewerkstelligen.
Is dit een bekend verschijnsel en is hier een naam voor?
Hey S., dank voor je vraag!
Klinkt echt ontzettend zwaar, zowel voor jouw partner als voor jou. Dit soort “mentale locked-in” kan inderdaad verschillende oorzaken hebben. In de psychiatrie zie je soms dat mensen in een soort verstijving raken die lijkt op katatonie – een toestand waarin iemand extreem teruggetrokken raakt en nauwelijks nog reageert op de omgeving. Dit kan bijvoorbeeld optreden bij een ernstige depressie (een psychotische depressie), maar ook bij iets als een beginnend dementieel syndroom.
Het gevoel dat iemand gevangen zit in z’n eigen hoofd, terwijl er toch bewustzijn is, kan ook passen bij wat men noemt een “extreme vorm van apathie”. Mensen ervaren dan een diepe leegte en futloosheid, waardoor zelfs de meest basale dingen zoals opstaan of praten een onmogelijke opgave lijken.
Wat je partner nu doormaakt, kan heel verschillende oorzaken hebben – van iets puur biologisch tot psychisch. De uitdaging zit erin om te achterhalen wat er precies aan de hand is. Hierbij zou een goede specialist kunnen kijken naar zowel fysieke als psychische oorzaken.
Als medicatie een rol speelt, bijvoorbeeld als hij antidepressiva of antipsychotica gebruikt, kan het ook zijn dat er sprake is van bijwerkingen of zelfs een verkeerde dosering. Het brein kan, zeker bij langdurig medicijngebruik, bepaalde patronen ontwikkelen die juist tot deze extreme reacties leiden. In zulke gevallen is het zinvol om heel voorzichtig te kijken naar opties zoals taperingstrips om hyperbolisch af te bouwen of te zoeken naar de minimale effectieve dosis – maar dat is wel iets wat altijd met een arts moet worden besproken. En let op: niet alle zorgverzekeraars dekken die taperingstrips, dus daar moet je ook even naar kijken.
Als je partner geen medicatie gebruikt, kan het misschien helpen om naast een medische check ook te denken aan therapieën die wat minder cognitief-gericht zijn, zoals lichaamsgerichte therapie, mindfulness, of trauma-gerelateerde oefeningen – vooral als hij vroeger ernstige trauma’s heeft meegemaakt en nu mogelijk in een staat van wat we noemen dissociatie zit. Het klinkt alsof het reguliere praten of proberen te veranderen nu even te ver weg is, dus iets meer gericht op de ervaring in het moment kan wellicht meer passend zijn.
En vergeet niet: soms is het een kwestie van heel langzaam, stap voor stap, weer kleine dingen oppakken en verdragen wat er nu is. Hoe zwaar ook, er zijn manieren om veerkracht op te bouwen, zelfs als het voelt alsof het hopeloos is. Er zijn herstelacademies, leergroepen, en andere plekken waar je stap voor stap weer contact kunt maken met je eigen kracht, al lijkt dat nu misschien onbereikbaar.
Hope this helps,
Greetz Jim
