Machteld Marcelis is psychiater en hoogleraar Transdiagnostiek in de Psychiatrie, bij de Vakgroep Psychiatrie & Neuropsychologie van de Universiteit Maastricht. Tevens is zij werkzaam bij GGzE.
Kan iemand in een psychose raken door schildklierproblematiek zoals de ziekte van Hashimoto, twee maanden na het stoppen met het nemen van schildklier-medicatie?
Welk antipsychoticum (depot) wordt aangeraden bij mensen in een psychose met een traagwerkende schildklier? Abilify en Xeplion hadden beide onvoldoende resultaat.
Beste V.,
Ja, dat kan inderdaad het geval zijn. De schildklier is van invloed op de hersenfunctie. Een tekort aan schildklierhormoon kan onder meer zorgen voor vermoeidheid, depressie en soms ook psychose. Bij de ziekte van Hashimoto is dat ook het geval; dit is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem de schildklier aanvalt waardoor deze minder goed werkt. Dit wordt dan in het algemeen behandeld met levothyroxine, een medicijn met synthetisch schildklierhormoon. Hierdoor herstelt de hormoonbalans weer en verdwijnen de klachten meestal.
Als bij de ziekte van Hashimoto de mentale klachten, in dit geval de psychose, ernstig zijn kan het nodig zijn om tijdelijk (aanvullend) te behandelen met een antipsychoticum naast de schildklierhormoonbehandeling, totdat de schildklierhormoonbalans weer hersteld is. Het is dus wel belangrijk dat de oorzaak (tekort aan schildklierhormoon) behandeld wordt met het schildklierhormoon-medicijn. Als de schildklierhormoon-medicatie twee maanden geleden gestopt is, is namelijk te verwachten dat er geen goede hormoonbalans meer is.
Het kan ook zo zijn dat iemand naast/los van de ziekte van Hashimoto, een (reeds bestaande) psychosegevoeligheid heeft. Dan is de situatie weer anders en dat vraagt om een andere aanpak. Met andere woorden, als de psychose niet gerelateerd is aan de ziekte van Hashimoto, is de insteek van de psychose-behandeling anders dan wanneer de psychose zich voordoet in het kader van de ziekte van Hashimoto. In het laatste geval is herstellen van de schildklierhormoonbalans een eerste vereiste.
Deze behandelingen gebeuren overigens altijd onder zorgvuldige monitoring van een arts. Vaak is dat een endocrinoloog (specialist op het gebied van hormonale aandoeningen), waarbij deze kan samenwerken met een psychiater. Plotseling stoppen met de hormonale behandeling kan ervoor zorgen dat een snelle daling van het schildklierhormoon in het bloed optreedt. Dit kan het risico op klachten van een verlaagde schildklierwerking, en dus ook het risico op psychose, vergroten.
Een depot-antipsychoticum wordt vaak voor langere tijd gegeven. Als de psychose ‘losstaat’ van de ziekte van Hashimoto kan dat voor sommige mensen een optie zijn, bijvoorbeeld als iemand moeite heeft met het innemen van de tabletten. Bij psychose als gevolg van de ziekte van Hashimoto, wordt meestal niet met een depot gewerkt. Als de klachten van psychose niet verdwijnen door herstel van de schildklierwerking met hormonen, is tijdelijke ondersteuning met een antipsychoticum in tabletvorm meestal voldoende.
De medicijnen die je noemt komen, in algemene zin, in aanmerking bij iemand met (naast de ziekte van Hashimoto) een bestaande psychosegevoeligheid die een depot nodig heeft. Maar ook dan blijft het allerbelangrijkste dat er goed gekeken wordt naar de oorzaak van de huidige klachten en dat de schildklierhormoonspiegels getest worden (gezien het recente stoppen van de hormonale medicatie). Want als de psychotische klachten veroorzaakt worden door de verstoorde schildklierwerking moet de behandeling zich richten op het verhelpen van de oorzaak en niet op aanpassing van het depot.
Ik raad je aan om met de behandelend arts(en) te overleggen, omdat deze weten wat er in jouw situatie speelt of dat nader kunnen onderzoeken. Ik kan dat vanaf hier niet overzien, maar hoop dat je toch wat hebt aan deze uitleg.
Hartelijke groet,
Machteld
