Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste dokter Van Os,
Ik las ergens dat psychotische depressieve episodes kunnen leiden tot hersenbeschadiging. Klopt dit?
Ik heb het gevoel dat dit bij mij het geval is, omdat ik niet meer volledig herstel van mijn laatste psychotische depressie.
Bij voorbaat dank voor uw antwoord.
Met vriendelijke groet,
E.
Beste E.,
Dank je wel voor je vraag! Je raakt hier een behoorlijk belangrijk en ook best ingewikkeld onderwerp aan. Het idee dat psychotische depressieve episodes tot hersenbeschadiging kunnen leiden, is iets dat in de wetenschap nog volop besproken wordt – maar het is zeker niet aangetoond en een beetje een broodje aap. Maar voordat we te ver gaan met termen als “hersenschade”, laten we dat even rustig uit elkaar halen, want er zit veel nuance in.
Bij psychotische depressie of andere heftige psychische episodes, gebeurt er inderdaad een hoop in je brein. Stress, slaapgebrek, en allerlei heftige emoties kunnen je hersenen flink uitputten. Je kunt het zien als een soort storm die door je hoofd raast en tijdelijk schade kan aanrichten aan bijvoorbeeld de verbindingen tussen hersencellen. Maar – en dit is belangrijk – je hersenen zijn ongelofelijk flexibel en hebben vaak een sterk herstellend vermogen. Dat noemen we neuroplasticiteit, een mooi woord voor de capaciteit van je brein om zichzelf weer opnieuw te organiseren en herstellen.
Nu zeg je dat je niet meer volledig herstelt van je laatste episode. Dat gevoel is heel herkenbaar voor veel mensen, en het is belangrijk om goed te onderzoeken wat dat voor jou precies betekent. Misschien merk je veranderingen in je geheugen, concentratie, of energie. Dat hoeft niet te betekenen dat er onherstelbare schade is, maar het kan wel een signaal zijn dat je brein meer tijd en aandacht nodig heeft om te herstellen. En soms – dat is het lastige – blijven er bepaalde kwetsbaarheden bestaan waar je mee moet leren omgaan. Maar die kwetsbaarheden hebben dus niet te maken met breinschade, maar met functionele veranderingen in het – op zich intacte – brein.
Wat helpt? Een van de beste dingen die je kunt doen, is je hersenen alle kans geven om te herstellen. Denk aan goede slaap (echt cruciaal, want tijdens je slaap herstelt je brein zich letterlijk), gezonde voeding, beweging (liefst iets wat je leuk vindt, anders wordt het zo’n moetje), en vooral regelmaat in je leven. Een beetje saai, ja, maar o zo effectief.
Je gebruikt medicatie zoals venlafaxine en lamotrigine. Die kunnen zeker bijdragen aan stabiliteit, maar het is ook slim om te kijken of je nog steeds op de juiste dosering zit en of die medicatie optimaal voor jou werkt. Als je ooit besluit om medicatie af te bouwen (ik zeg niet dat je dat nu moet doen hoor, maar stel dat), doe dat dan héél voorzichtig en met goede begeleiding. Taperingstrips zijn bijvoorbeeld een optie, vooral voor de moeilijke laatste stapjes.
En dan zijn er nog niet-medicamenteuze therapievormen. Je zou kunnen kijken naar iets lichaamsgerichts, zoals mindfulness of TRE. Deze dingen helpen je niet alleen met herstel, maar ook met hoe je je verhoudt tot wat er gebeurd is. Want vaak is een deel van het probleem niet alleen het brein zelf, maar ook hoe we ons voelen over ons brein, als je begrijpt wat ik bedoel.
En als je je zorgen maakt over cognitieve functies zoals geheugen of concentratie, kun je ook eens een neuropsychologisch onderzoek overwegen. Niet om te bevestigen dat er iets “mis” is, maar om helderheid te krijgen en een plan te maken. Vaak valt er meer mee te doen dan je denkt.
Hope this helps en kijk vooral verder bij de informatie hieronder. En als je meer intensief contact wil, ga dan naar onze chat. Mocht je over je ervaring een blog willen schrijven, dan kan dat ook.
Greetz Jim
NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.
EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:
