Arjan Lelivelt is vrijgevestigd geestelijk verzorger en voorzitter van de Stichting Spiritual Emergence Network Nederland. Hij beoefent sinds een jaar of 15 boeddhistische vipassana meditatie, en is gast-voorganger bij Altrecht GGZ.
Beste Arjan,
Ik ben momenteel veel met mijn verleden bezig. Ik rouw om de periode voor mijn psychoses toen alles ok was. Nu heb ik last van onrust, stress, spanning, heb ik vriendschappen verloren, een stuk creativiteit, spiritualiteit, vrijheid en onbezorgdheid.
Ik pieker voortdurend en het heden lijkt geen plek voor mij. Ik schiet telkens terug naar het verleden toen alles beter was. Ik zoek gelijkgestemden maar vind deze maar niet. Kun je mij advies geven of tips?
Beste P,
Dank voor je vraag. Rouwen om dat wat verloren is gegaan is een noodzakelijk en meestal langdurig proces. Vaak hebben we de neiging om het rouwen over te slaan, of zo kort mogelijk te houden, maar daar komen we niet mee weg. Het verlies van mensen en mogelijkheden is reëel, en de pijn die ermee gepaard gaat ook.
Geef het rouwproces vooral de aandacht die het vraagt, en die het verdient. Misschien kun je een vast moment in de dag nemen waarop je expliciet stilstaat bij wat er allemaal niet meer is, en wat je daar allemaal bij voelt. Markeer het begin en het einde van dat moment, bijvoorbeeld door te beginnen met een kaarsje aan te steken, en het weer uit te blazen als je stopt (of een belletje te rinkelen aan begin en eind, of wat dan ook).
Misschien merk je dat dit helpt om met je aandacht in het hier en nu te zijn, terwijl je toch helemaal bezig bent met het verleden. En doordat je zo expliciet aandacht geeft aan wat aandacht vraagt, wordt de kans ook kleiner dat je er de hele dag over loopt te piekeren. En als het verleden zich dan toch weer aandient, zet het dan opzij, en beloof jezelf er de volgende dag in je rouwmoment weer aandacht aan te geven.
Ik weet niet of je wel eens mindfulness hebt gedaan, maar ik denk dat je dat zeker kan helpen om te ontdekken dat het heden wel degelijk een plaats voor je is, die niet alleen maar lastig en vervelend en pijnlijk is. Je schrijft dat je last hebt van onrust, stress en spanning. Dat zijn geen prettige dingen om te voelen, maar ze zijn soms niet alleen maar vervelend: ze kunnen ook tekenen zijn van groei, van nog onvervuld verlangen, en nog verborgen mogelijkheden. Het kunnen voorboden zijn van de creativiteit die je zo bent gaan missen.
Het gemis van creativiteit en spiritualiteit dat je beschrijft kan tijdelijk zijn. Je moet echt afscheid nemen van bepaalde manieren van denken, doen, en voelen, zoals dat in ieder mensenleven gebeurt. Maar voordat nieuwe vormen van creativiteit en spiritualiteit ontwikkeld zijn, verkeer je een beetje in een niemandsland. Maar dat is meestal maar tijdelijk.
Je vertelt in je mail niet of je medicatie (zoals antipsychotica) gebruikt. Sommige medicijnen kunnen een negatieve uitwerking hebben op je creativiteit en je spirituele beleving. Als je medicijnen gebruikt, en je vermoedt dat het invloed heeft op je creativiteit en spiritualiteit, praat daar dan eens over met je behandelaar, en overleg of je medicatie in dat geval kan worden aangepast, verminderd, of zelfs afgebouwd.
Het doormaken van een of meerdere psychoses is vaak een eenzaam avontuur. Dat wat voor jou zoveel betekenis heeft, is dat voor een ander niet. Niemand ziet wat jij ziet. En ook de weg naar herstel is vaak eenzaam. Daar is voor een deel niets aan te doen: eenzaamheid hoort ook gewoon bij het mens-zijn, en sommige dingen die we meemaken kunnen we alleen maar zelf dragen. Maar in een doorleefd besef van eenzaamheid schuilt ook een grote kracht, namelijk een ruimer vermogen tot authenticiteit en werkelijk contact. Alles wat je hebt meegemaakt heeft ook bij jou mogelijk het verlangen naar een dieper menselijk contact wakker gemaakt, maar juist dat is zo moeilijk te vinden in de snelle, oppervlakkige wereld om je heen. Blijf zoeken naar gelijkgestemden, en maak daarbij gebruik van de mogelijkheden die anderen al in het leven hebben geroepen: lotgenotencontact zoals dat door verschillende patiëntverenigingen wordt aangeboden, en congressen en symposia waar veel ervaringsdeskundigen aanwezig zijn. Deze bijeenkomsten zijn niet alleen maar (of zelfs niet in de eerste plaats!) belangrijk vanwege de informatie die wordt overgedragen, maar vooral om contacten op te doen, en mensen te leren kennen.
Beste Pien, nogmaals dank voor je vragen. Ik weet zeker dat er veel mensen zijn die met dezelfde vragen rondlopen. Ik hoop dat mijn antwoord je helpt je levenspad met hernieuwde energie en vertrouwen te vervolgen.
