Hoe kan iemand uitstekend functioneren en tegelijkertijd psychotisch zijn?

Antwoord

Beste L.,

Dank voor je vraag, en ik snap helemaal dat dit een enorm raadsel voor je is. Hoe kan iemand jarenlang prima functioneren en tegelijkertijd in een wereld leven die achteraf een psychose blijkt te zijn? Dat voelt bijna als een sciencefiction-plot, maar het is eigenlijk een vrij bekend fenomeen.

Wat je beschrijft, noemen we soms een “high-functioning psychose”, al is dat een beetje een paradoxale term. Mensen kunnen inderdaad jarenlang ogenschijnlijk prima meedraaien in het leven – studie afronden, carrière maken, relaties onderhouden – terwijl er tegelijkertijd een parallelle wereld in hun hoofd bestaat. Die wereld is niet zomaar een los stukje fantasie of een tijdelijke hallucinatie, maar een hele samenhangende, betekenisvolle realiteit die voor diegene volstrekt logisch aanvoelt. Dat maakt het zo tricky: voor buitenstaanders lijkt iemand gewoon een normaal leven te leiden, terwijl er inwendig een intens proces gaande is.

Vaak zie je dit bij mensen die van nature heel intelligent en analytisch zijn. Ze hebben de mentale capaciteiten om een complexe, interne werkelijkheid te bouwen en die te onderhouden zonder dat het direct tot een crisis leidt. Die innerlijke wereld kan soms zelfs bescherming bieden tegen een realiteit die onveilig voelt. Dat zou in het geval van je zoon goed kunnen passen bij de werkomgeving die je beschrijft: intimidatie, pestgedrag… dat zijn precies de dingen die psychosegevoeligheid kunnen triggeren, zeker als iemand ook nog eens autistische kenmerken heeft. Mensen met autistische trekken zijn vaak hypersensitief voor onrecht, ‘niet-pluis’-gevoelens en subtiele sociale dreigingen. Combineer dat met een intense innerlijke beleving, en het zou zomaar kunnen dat de psychose op een bepaalde manier een manier was om te overleven.

En dan gebeurt er ineens iets totaal onverwachts: een breuk met die interne wereld. In dit geval doordat hij jullie weer zag en besefte dat jullie er gewoon nog waren, dat de overtuiging dat jullie dood waren niet klopte. Dat is echt een ‘mindblowing’-moment, want zo’n inzicht kan de hele fundering van de psychose laten instorten. Dat klinkt als iets positiefs – en ergens is dat het ook – maar het kan ook een grote schok zijn. De realiteit terugvinden betekent ook dat je de impact van de psychose moet verwerken. Wat betekent het dat je jarenlang in iets hebt geloofd wat niet waar was? Wat zegt dat over je eigen brein, je identiteit, je zelfvertrouwen? Dat kan enorm veel losmaken, en soms leidt dat juist weer tot een crisis, omdat iemand zich verloren voelt zonder die “veilige” werkelijkheid die er eerst was.

Je noemt dat de ggz een onbegaanbare weg is geweest en dat herken ik helaas van veel mensen. De standaard psychosezorg is vaak gefocust op symptomen onderdrukken, niet per se op begrijpen wat er precies is gebeurd en hoe iemand er weer een weg in kan vinden. Misschien zou je zoon baat hebben bij ervaringsdeskundige begeleiding of een herstelgroep. Dit zijn plekken waar mensen die vergelijkbare dingen hebben meegemaakt hun verhaal kunnen delen zonder meteen in een medisch model geduwd te worden. Kijk anders eens op de sociale kaart op de website.

Verder noem je dat hij nu onderzoekt of hij autistisch is. Dat zou zeker kunnen helpen om dingen te begrijpen, zowel voor hemzelf als voor jullie als familie. Mensen met autisme kunnen vaak extreme stress en overprikkeling ervaren, en als dat maar lang genoeg doorgaat, kan dat een soort dissociatieve toestand of zelfs psychotische beleving triggeren. Als hij daar zelf meer grip op krijgt, kan hij misschien ook manieren vinden om het in de toekomst te voorkomen.

Wat mooi trouwens dat jullie als familie proberen te helpen, ondanks dat het soms moeizaam gaat. Dat is niet makkelijk, zeker niet als er al zoveel jaren aan moeilijke ervaringen zijn geweest. Als hij op een gegeven moment behoefte heeft aan meer structuur en steun, zou een resourcegroep iets kunnen zijn. Dat is een soort netwerk van mensen die er bewust voor kiezen om een steunend vangnet te vormen, zonder dat het allemaal op de schouders van de familie hoeft te rusten.

Ik hoop dat je hier iets aan hebt en dat je zoon langzaam maar zeker een weg vindt in zijn herstel.

Hope this helps en alle goeds!

Jim