Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste Jim,
Over psychedelica hoor ik verschillende verhalen. De een is een voorstander om het te gebruiken in therapie en de ander wijst op gevaar van verslaving. In de Verenigde Staten heeft de FDA het bijvoorbeeld goedgekeurd.
Hoe denk jij hierover?
Dank je wel.
Hey R.,
Dank voor je vraag! En wat fijn dat je daar zo kritisch naar kijkt, dat is echt nodig bij dit soort onderwerpen. Psychedelica zijn nu eenmaal behoorlijk ingewikkeld terrein. Er wordt veel geroepen, en soms klinkt het alsof we een nieuwe heilige graal in handen hebben – maar als je goed kijkt, is dat vaak een tikje overdreven.
Je haalt de FDA erbij, en dat is een goeie om even in te duiken. Wat veel mensen niet weten, is dat de FDA ketamine goedgekeurd heeft, maar dat is niet hetzelfde als zeggen dat psychedelica als psilocybine, ayahuasca of MDMA dat zijn. Ketamine is technisch gezien een dissociatieve drug, en eerlijk gezegd was die goedkeuring nogal discutabel. Het werd in de markt gezet als een soort wondermiddel tegen therapieresistente depressie, maar dat is gebaseerd op tamelijk zwakke en weinig overtuigende data. Het lijkt vooral te werken op de korte termijn, en zelfs dat is niet bij iedereen zo. Daarnaast is het spul niet zonder risico’s. Mensen die het vaker gebruiken – en ja, dat gebeurt helaas – lopen een serieus risico op blaasproblemen. De blaas raakt geïrriteerd door chronisch gebruik, en dat kan behoorlijk ellendig zijn.
En dan over psilocybine, ayahuasca en MDMA: die zijn door de FDA dus niet goedgekeurd. Er lopen wel veel onderzoeken naar hun effectiviteit in therapie, maar dat betekent nog lang niet dat we een groen licht hebben. De data zijn tot nu toe hoopgevend, maar vaak beperkt en sterk afhankelijk van de context waarin de middelen worden gebruikt. Je moet denken aan heel zorgvuldig gecontroleerde therapeutische sessies met ervaren begeleiders, niet aan een soort ‘doe-het-zelf’-experimenten.
Dus wat er in de praktijk vaak gebeurt, is dat mensen psychedelica een beetje over een kam scheren en denken: Oh, als ketamine kan, dan kunnen psilocybine of MDMA vast ook wel. Maar nee, zo werkt het niet. Elk van deze middelen heeft zijn eigen dynamiek en risico’s. En, laten we eerlijk zijn, de farmaceutische industrie heeft soms een handje van het pushen van “nieuwe” dingen – niet altijd omdat ze beter zijn, maar omdat ze… tja, nieuw zijn. Dat verkoopt nou eenmaal beter, en het opent patenten en markten.
Voor mensen die dit overwegen, zou ik zeggen: blijf lekker kritisch. Het lijkt misschien alsof psychedelica een magische shortcut bieden, maar als het om mentale gezondheid gaat, zijn shortcuts zelden écht shortcuts. Vaak kun je met methodes zoals ademwerk, lichaamsgerichte therapie of mindfulness vergelijkbare resultaten bereiken, maar dan zonder dat je je brein blootstelt aan risico’s die we op de lange termijn niet goed snappen.
Hope this helps!
Greetz Jim
