Larinda Bok-van der Voet is Specialist Hoogbegaafdheid. Zij begeleidt volwassenen met hoogbegaafdheidskenmerken bij problemen die zij door hoogbegaafdheid ervaren.
Larinda is ervaringsdeskundige en heeft 40 jaar verpleegkundige en managementervaring in o.a. de GGZ en geriatrie. Ze schreef het boek: ‘Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid’.
Hallo Larinda,
Enige tijd geleden heb ik het label ‘hoogbegaafd’ gekregen. Het heeft ervoor gezorgd dat ik mezelf beter ben gaan begrijpen, maar er blijft voor mij nog een vraag over.
Wat maakt hoogbegaafdheid anders dan het hebben van bepaalde talenten? Elk mens heeft toch begaafdheden/talenten?
Ik ben toch niet beter dan een ander? Daarmee zou ik mezelf boven een ander plaatsen, wat feitelijk een vorm van hoogmoed is.
Alvast bedankt voor je reactie!
Ha T.,
Bedankt voor je vraag. Je bent niet de enige die moeite met het begrip hoogbegaafdheid heeft. Inderdaad, elk mens heeft begaafdheden en talenten en de ene meer dan de andere, dat is een gegeven. Hoogbegaafdheid is een breed spectrum dat zich op verschillende manieren en afhankelijk van verschillende factoren manifesteert en ontwikkelt.
Ik wil eerst het zogenaamde ‘schoolslim’ noemen, dat gaat met name over het intelligentiequotiënt. Een hoog intelligentiequotiënt is een van de kenmerken van hoogbegaafdheid. Hiervoor wordt over het algemeen de score op een intelligentietest van 130+ aangehouden.
Echter, door verschillende factoren (bijvoorbeeld een laag zelfbeeld, faalangst, zeer associatief en creatief denken) kan iemand met kenmerken van hoogbegaafdheid lager dan 130+ scoren op een intelligentietest. Mijn advies aan mensen die een intelligentietest af willen laten nemen, is dit te laten doen door een hulpverlener die kennis van en ervaring met hoogbegaafdheid heeft. Deze persoon begeleidt je als je vastloopt.
Laten we eerlijk wezen; een intelligentietest meet iemands intelligentie, maar hoogbegaafdheid is een spectrum met zoveel meer kenmerken.
Overigens wordt de norm van 130+ die door Mensa (een vereniging voor zeer intelligente mensen) wordt aangehouden steeds vaker ter discussie gesteld. De kern van wetenschap is voortschrijdend inzicht; er ontstaan steeds nieuwe inzichten en ook visies op psychologische concepten veranderen. Op 15 augustus 2023 maakte John Thompson (directeur Ontwikkeling & Organisatie Impact van de Mensa Foundation) bekend, dat Mensa erkent dat echte intelligentie en hoogbegaafdheid niet noodzakelijkerwijs in één getal of label kan worden gevat.
Voorgaande brengt me bij nog meer onderscheidende kenmerken die treffend zijn samengevat in een omschrijving in het Delphi-model Hoogbegaafdheid. In 2006 wilden een aantal experts consensus over een korte kenschets die niet alleen naar kinderen kijkt maar ook naar volwassenen. Tevens wilden zij tegenwicht bieden aan het stigma, dat hoogbegaafden nerds zijn die altijd met hun neus in de boeken zitten en niet sociaal zijn. Zij kwamen tot de volgende omschrijving:
‘Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens. Intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.’
Met deze kenmerken onderscheidt iemand met hoogbegaafdheid zich van mensen die niet hoogbegaafd zijn. Ik geef wat voorbeelden: niet iedereen heeft vermogens als bijvoorbeeld snel en slim denken, autonoom denken en handelen. Niet iedereen is prikkelgevoelig en pikt daardoor emoties intens en sensitief op.
Met de kenmerken van hoogbegaafdheid in je achterhoofd, zie je dat hoogbegaafden anders denken en doen. Dat maakt hen niet beter of slechter dan anderen maar anders. En dat is de crux volgens mij.
In Nederland hebben we de mentaliteit van: ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. Iedereen kent de uitspraak: “je moet je kop niet boven het maaiveld uitsteken”. En wat denk je van de impact van de calvinistische cultuur: we moeten sober leven en hard werken (ik spreek hier geen oordeel uit over het calvinisme, dat aanhangen is voor iedereen persoonlijk en dat mag er zijn).
Voorgaande impliceert veel aannames en principes maar gaat ook over goed en fout, zwart/wit en hoog en laag. Het woord ‘hoogbegaafd’ is vaak beladen door wat jij zo treffend omschrijft: “Ik ben toch niet beter dan een ander? Daarmee zou ik mezelf boven een ander plaatsen, wat feitelijk een vorm van hoogmoed is.”
Als je het nu eens puur fysiologisch bekijkt is het toch niet zo dat je, doordat je brein verfijnder is afgesteld en sneller werkt en diepgaander dingen verwerkt, hoger of beter dan anderen bent? Iemand met een ontstoken blinde darm is toch ook niet minder dan een gezond iemand?
In hoog en laag zit een waardeoordeel en dat is het nare van het woord hoogbegaafd. Maar tot op heden is er geen wereldwijde consensus over een definitie van hoogbegaafdheid, laat staan dat hoogbegaafdheid in één woord te vatten is. Dit geeft mijns inziens de complexiteit van het spectrum aan.
Bovendien ben je zoveel meer dan hoogbegaafd. Je bent een uniek mens met ‘andere’ talenten en kenmerken, maar niet beter of minder dan anderen.
Er komt een moment in je ontdekkingsreis in ‘hoogbegaafdenland’ dat je het woord hoogbegaafdheid niet meer nodig hebt. Je begrijpt jezelf dan grotendeels en kan zijn wie je bent, ook met de kenmerken van hoogbegaafdheid.
Ik hoop dat dit antwoord je een breder perspectief geeft, en wens je alle goeds toe in je ontdekkingsreis waarin je hoogbegaafdheid als kracht mag gaan ervaren (voor jezelf, anderen en de maatschappij) en je jezelf volledig mag omarmen.
Hartelijke groet,
Larinda Bok
