Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Hallo,
Ik heb een bipolaire stoornis type 1. Nu zegt mijn omgeving dat ik manisch ben met psychose en willen ze dat ik verplichte medicatie (depot) krijg omdat ik zonder overleg steeds afbouw. Ook hebben ze het over een opname. Ik voel me juist perfect en kan de hele wereld aan!
Kunnen ze ook een zorgmachtiging aanvragen voor alleen verplichte depotmedicatie zonder opname?
Bedankt.
Hey L., dank voor je vraag!
Wat je beschrijft is best een lastige en gevoelige situatie – en eentje die vaker voorkomt dan je denkt. Je zit midden in wat voor jou als een top-energie voelt (de wereld aan kunnen, alles klopt, alles is mogelijk), maar je omgeving en behandelaars zien dat heel anders en maken zich zorgen. En dat kan dan flink botsen. Want ja, hoe weet je dan wie er gelijk heeft? En wie mag dan bepalen wat er gebeurt?
Je vraagt of ze alleen een zorgmachtiging kunnen aanvragen voor een verplicht depot, dus zónder opname. En ja, dat kan. In de Wet verplichte ggz (Wvggz, die we sinds 2020 hebben) is het namelijk mogelijk om een zorgmachtiging aan te vragen voor allerlei vormen van verplichte zorg, niet alleen voor opname. Dat kan dus ook gaan om het toedienen van verplichte medicatie in de vorm van een depot, zelfs als je thuis woont. Dus ze kunnen – als aan alle voorwaarden voldaan is – inderdaad een machtiging krijgen waarmee jij bijvoorbeeld wekelijks een injectie moet halen of krijgt toegediend.
Maar let op: dat gaat niet zomaar van de een op de andere dag. Er moet een hele procedure doorlopen worden, en dat is met reden. Er moet echt sprake zijn van ernstig nadeel, zoals dat heet in de wet. Dat betekent: jij of je omgeving loopt gevaar door jouw toestand – bijvoorbeeld doordat je jezelf verwaarloost, extreem impulsief wordt, dingen doet die je normaal niet zou doen (denk aan grote uitgaven, roekeloos gedrag, agressie, of dingen die je in psychotische verwarring kunnen brengen). En ja, in een manie met psychotische kenmerken is dat risico er wel degelijk – ook al voelt het voor jou op dat moment juist als een soort goddelijke flow waarin alles lukt en niks mis kan gaan.
Maar het is óók belangrijk om te zeggen dat het gevoel dat jij beschrijft – die enorme kracht, dat heldere inzicht, het idee dat je eindelijk snapt hoe de wereld werkt – niet nep is. Het is een echt gevoel. Alleen het is soms ook een gevoel dat je brein produceert door een combinatie van ontregeling en overdrive – een beetje alsof je interne snelweg geen rem meer kent. Dus je voelt dan dingen die intens en overtuigend zijn, maar de buitenwereld ziet dat je gedrag chaotischer wordt, je sneller praat, je minder slaapt, en dat de risico’s toenemen. En dáár komt dan die spanning vandaan: jouw ervaring van perfectie versus hun ervaring van alarmbellen.
En dan het afbouwen zonder overleg… ja, dat is iets waar hulpverleners erg nerveus van worden. Niet omdat ze jou willen controleren, maar omdat ze vaak al veel mensen hebben gezien die bij afbouw opnieuw ontregeld raakten – en dan wordt het een soort race tegen de klok, want zodra je manie aantrekt, is het vaak heel lastig om de knop weer terug te draaien.
Nu, even praktisch: als ze een zorgmachtiging willen aanvragen, dan moeten ze dat doen via de rechter. Dat betekent dat jij gehoord wordt, dat er een onafhankelijke advocaat is, en dat er gekeken wordt naar de minst ingrijpende vorm van zorg. Als jij dus zegt: “ik wil géén opname, maar ik wil wél meedenken over andere vormen van zorg”, dan wordt dat meegenomen. Je kunt dan bijvoorbeeld voorstellen dat je onder voorwaarden thuis blijft, mits je begeleiding accepteert, of tijdelijk toch even iets van medicatie in depotvorm krijgt, met ruimte voor herziening. Het hoeft dus geen alles-of-niks verhaal te zijn. Maar je moet dan wél meepraten, en dat is belangrijk. Want als je je volledig afzet, dan is de kans groter dat er alsnog een zwaardere vorm van verplichte zorg komt.
Wat ook echt kan helpen, L., is om nu, dus vóór het te ver escaleert, met een ervaringsdeskundige te praten. Iemand die zelf manieën heeft meegemaakt, die snapt hoe verleidelijk die staat kan zijn, maar ook hoe verraderlijk. Zij kunnen met je meekijken naar wat je zelf zou willen regelen om uit handen van dwang te blijven. En daar ben je volgens mij slim genoeg voor. Je kan bijvoorbeeld een eigen plan van aanpak schrijven, of een crisiskaart maken: als ik weer manisch word, dan wil ik dat dit en dat gebeurt – en dat dit juist niet gebeurt. Dan hou je regie. Echt waar.
En mocht je ooit serieus willen kijken naar een andere medicatievorm of een afbouwtraject, dan is dat ook bespreekbaar – maar dan wel als het rustig is. Niet in een opbouwende manie. Want dan is je beoordelingsvermogen vaak nét een beetje gekleurd.
Voor nu zou ik zeggen: probeer te vertragen. Ga met iemand in gesprek die je vertrouwt – misschien toch een ervaringsdeskundige of begeleider van vroeger? En kijk of je vanuit dat gesprek zelf een plan kunt maken dat én ruimte laat voor jouw gevoel van autonomie én tegemoetkomt aan de zorgen van je omgeving. Dan haal je de angel eruit. En blijf praten – ook al lijkt het allemaal zinloos – want jouw stem doet ertoe.
Hope this helps en kijk vooral bij de info hieronder, want er is nog veel meer over te zeggen, kijken en lezen. En als je meer intensief contact wil, ga dan naar onze chat. Plus als je over je ervaring een blog wil schrijven voor PsychoseNet, dan kan dat ook.
Greetz Jim
NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.
EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:
