“Ik snap het niet, ik wil het niet begrijpen, dus het is stom en ziek”
W. schrijft dat deze blog over emotionele vaardigheden bedoeld is om onszelf te doen afvragen: “Wat drijft mij, welke motivatie zit er achter mijn keuzes in the heat of the moment’?” Klinkt mooi: tegelijkertijd is dit een blog die bij de ene mooie inzichten kan geven, en bij de ander ongemakken kan oproepen. Maar W. denkt bij de meesten iets van beide. Vind je dat okay, lees dan vooral verder.
Diagnose autismespectrumstoornis
Er is een zekere eigenschap, die heel normaal lijkt, maar die gezonde communicatie in de weg zit. Namelijk, de eigenschap om datgene wat we niet begrijpen uit de weg te gaan, weg te stoppen, stom te vinden, als kwaadaardig en duivels te bestempelen, of, een heel moderne reactie: als ziek te bestempelen.
‘Dat snap ik niet, dat is stom, dat wil ik niet begrijpen, dus dat ga ik uit de weg’
Ik herinner me van school nog hoe mijn wiskundeleraar vertelde over leerlingen die niet goed bezig waren qua leergierigheid en inzet. “Veel leerlingen,” vertelde hij, “zien een opgave of tekst staan, en denken ‘dat snap ik niet, dat is stom, dat wil ik niet begrijpen, dus dat ga ik uit de weg’.” Als dat een onwenselijke houding is van een leerling of student, dan zou dat vanuit iedereen een onwenselijke houding zijn, nietwaar? Dus ook vanuit de leraar zelf, of bijvoorbeeld het zorgsysteem?
Ik begin met een persoonlijk voorbeeld, en laat vervolgens zien dat dit ons allen aangaat. Mijn eigen stomme gedrag. Onlangs kreeg ik diagnose autismespectrumstoornis, ik was toen over de veertig. Van mijn medemensen op dat spectrum leerde ik repetitieve bewegingen te maken – fladderen met de handen, wiegen met het hoofd bijvoorbeeld. Dat is niet een luxe, maar een noodzaak om te ontprikkelen. Anders raakt iemand op dat spectrum zodanig overprikkeld, dat haar brein crasht als een vastgelopen computer, of nog erger: dat ze opgebrand raakt (autistische burnout).
Handenfladderen als niemand kijkt
In Nederland zijn we trots op onze sociale moraal: “We moeten mensen in hun waarde laten, zolang ze anderen niet schaden.” Intussen handenfladder ik op straat pas, als ik denk dat niemand kijkt. Anders verklaren ze me voor gek.
Als we werkelijk zo tolerant waren, dan zou ik dat toch niet onopvallend hoeven te doen?
Of is dit een geval van een gespleten persoonlijkheid onder de meerderheid? Enerzijds mensen in hun waarde laten, anderszijds kansen aangrijpen om een ander te veroordelen. We hebben allemaal stom gedrag. Het ligt niet aan mij, een afwijkend persoon, dat mijn omgeving steeds drukker en prikkelender wordt ingericht. Daar kan ik oververmoeid en gestresst van raken – zo zit mijn zenuwstelsel in elkaar.
Roken is veel schadelijker
Heb ik niet het recht om te ontprikkelen op een onschuldige manier? Het rare is: als ik op straat zou gaan roken, zou niemand ervan opkijken, laat staan het als geestesziek bestempelen. Terwijl roken wel degelijk veel schadelijker is dan fladderen met de handen.
Dat is het rare van wij ‘normale’ mensen, voorzover ik tot die groep behoor. Het abnormale van het normale. We zijn veel te snel geneigd om onbegrepen gedrag als raar, stom, bedreigend, kwaadaardig of geestesziek te bestempelen.
Ik mis nog wat DSM-labels
Zijn er wel genoeg DSM-labels? In de DSM mis ik de labels: Hokjesdenk-syndroom, Orde-van-de-dag-verslaving, Excessief-kuddegedrag-stoornis. Prima dat we een ander soms een beetje raar vinden, prima als we steun en houvast hebben aan sociale tradities en structuren – maar laten we er alsjeblieft niet autistisch over doen, dat is wat ik vraag.
Het ligt niet aan mij, een afwijkend persoon, dat er mensen zijn die zondebokken gebruiken zodat ze niet in zichzelf hoeven te kijken. En niet aan de slag te gaan met hun eigen onzekerheden, innerlijke pijn en interne conflicten. Wat dat betreft zouden degenen die de vinger naar een ander wijzen “oh kijk, wat stom / belachelijk” die ander moeten bedanken. Want de ‘stomme/slechte’ persoon heeft ze geholpen om afgeleid te worden van de kanten van zichzelf waar ze veel moeite mee hebben.
Ik mis inlevingsvermogen
Lekker makkelijk, toch? ‘Very convenient’, maar op de lange termijn doen ze zichzelf tekort. Nee, misinterpretaties of oordelen over mijn ‘stomme’ gedrag, liggen echt niet (alleen maar) aan mij, want communicatie komt van twee kanten. Ik mis inlevingsvermogen onder veel Nederlanders, alhoewel ik ook lichtpuntjes zie. Ik denk vaak bij mezelf: wie is er hier nou echt ziek? Ziek in de betekenis van: disfunctioneel.
Waarom dit onzelfstandigheid inhoudt? We zeggen wel eens tegen elkaar: “Ik raak geirriteerd van je, maak me niet boos.” Dan geven we toch de macht en verantwoordelijkheid over onze eigen emoties aan een ander? Juist aan degene van wie we geen fan zijn? We leven toch in een tijdperk van onze eigen broek ophouden? Dan behoren we toch zelf de verantwoordelijkheid te dragen over onze eigen emoties?
Eigen verantwoordelijkheid en leiding over eigen emoties
Hoeveel mensen in onze beschaving vinden eigen verantwoordelijkheid heel
belangrijk, en nemen daadwerkelijk de leiding over hun eigen emoties? Hoeveel van ons zijn echt zelfstandig? Zijn wij een leider voor onszelf?
We weten al tientallen jaren, dat we voor maatschappelijke deelname veel meer hebben aan emotionele intelligentie dan aan intellectuele intelligentie. Het mooie is: emotionele intelligentie is heel goed te leren. Het zou de wereld een stuk mooier maken, als het normaal was om op school emotionele vaardigheden te leren. Of beter: thuis vanuit de opvoeders.
“Autistisch persoon, je maakt me zenuwachtig.”
We kunnen leren omgaan met de momenten dat we ‘getriggerd’
worden in de kanten van onszelf waar we geen raad mee weten. Leren onszelf gerust te stellen wanneer een onzekere kant van ons naar de oppervlakte komt. De mate waarin we de ander als volwaardig zien, hangt samen met de mate waarin we onze eigen onzekere kanten als volwaardig hebben omarmd.
Zolang we geen aandacht besteden aan onze eigen emoties, hebben onze emoties de leiding over ons in plaats van andersom. We hebben niet eens in de gaten dat onverwerkte emoties dat doen.
Dat geldt voor autistische mensen en niet-autistische mensen. Dat geldt voor mensen zoals jij en ik. Dat geldt in privé of persoonlijke sfeer. Dat geldt voor professionals – op kantoor, in fabrieken, in het onderwijs, en ook in de
gezondheidszorg. Juist in het onderwijs en in de gezondheidszorg.
Dit gaat ons allemaal aan
Ik gaf hier een persoonlijk voorbeeld van mijn onbegrepen behoefte om met het hoofd te wiegen, met de handen te fladderen. Maar ga vooral zelf na: vroeger werden buitenbeentjes bedreigd met de brandstapel, homoseksuele mensen gecastreerd, vrouwen die zelfstandig de kost wilden verdienen kregen slaag, en nu worden psychosegevoelige mensen geisoleerd. Mensen met een getint huidskleur of een buitenlandse achternaam moeten meer hun best doen dan mensen met een Nederlandse achternaam, mensen die te weinig dit of te veel dat hebben, krijgen te maken met stigmatisering.
Pleidooi voor emotionele vaardigheden
Al die tijd vond onze cultuur het niet belangrijk om vaardig om te kunnen gaan met de ongemakkelijke emoties die anderen soms bij ons oproepen. Of de ongemakkelijke emoties die situaties bij ons oproepen. Ook psychiaters worden gestigmatiseerd. Ook politici worden gestigmatiseerd. Degenen met een mening die afwijken van jouw mening, worden gestigmatiseerd. Zelfs in romantische relaties gebeurt het veel, dat het gedrag van de ene partner oud zeer bij de andere partner oproept en er eentje denkt “ik ben met een malloot getrouwd”.
Maatschappelijke discussies en sociaal klimaat
Laten we eerlijk zijn, lieve lezer. We gaan wat betreft maatschappelijke discussies met elkaar om alsof anderen rotte vis zijn. Mede door onze kinderen op te laten groeien met het idee dat technologie en getalletjes continu moeten groeien, ten koste van onze ‘people skills‘, hebben we nu het volgende sociale klimaat voor onszelf gemaakt.
Als we het op sociale media niet met elkaar eens zijn, maken we elkaar voor rotte vis uit. We hebben nu de technologie ontwikkeld om zo efficient mogelijk, met een minimum aan handelingen (een paar klikken op de computer), aan
iemand op de andere kant van de aardbol duidelijk te maken dat die fout zit, of zelfs: dat die ander in de kern ziek is.
Opleiding en opvoeding van emotionele intelligentie
Is het niet raar dat onze nieuwe generaties hun hele jeugd intensief worden opgeleid om meer economische waarde te brengen, en niet zozeer om op een vaardige manier met zichzelf en anderen om te gaan? Is het niet raar dat we dit hebben weggezet als een soort abacadabra van psychologen?
Hoe kan het toch dat emotionele intelligentie gezien wordt als iets voor psychologen, coaches en spirituele goeroes, in plaats van dat het normaal is dat mensen zelf hiermee aan de slag gaan? Kunnen we het met elkaar eens worden dat dat een teken is van zieke beschaving, die anno 2024 overduidelijk heel hoge koorts heeft? Zijn we niet allemaal ziek?
Tot slot: een vriendelijk verzoek om compassie
Mocht iemand het meemaken dat ik een ander veroordeel vanuit mijn onbegrip, zeg het me alsjeblieft. Graag op een compassievolle manier, want ik ben gevoelig en dat houd ik graag zo. Liever gevoelig dan continu met een verstikkend emotioneel pantser rondlopen.
W. (pseudoniem) heeft meer dan vier heftige decompensaties meegemaakt. Hij droomt van een inclusieve maatschappij.
Meer lezen over emotionele vaardigheden?
- Zorgbehoeften bij Neurodiversiteit
- Emotieregulatie in het dagelijks leven – door Anu Hiekkaranta
- Autismekennisbank.nl
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de hoofdstukken van PsychoseNet al?
De professionals van PsychoseNet schreven deze hoofdstukken met betrouwbare, hoopgevende informatie.
Geef een reactie