Tom maakt sinds zijn zesde levensjaar bewust de psychoses van zijn vader mee. Vanaf zijn zevenentwintigste doorleeft en bestudeert hij zijn eigen psychoses en herstel. In deze blog biedt Tom een vernieuwend perspectief op psychose: niet als een ziekte, maar als een fase van transformatie. Hij verkent thema’s als trauma, psychose, herstel en creativiteit, en hoe deze een rol spelen in het proces van heling.
Het is een splinter
Als je een splinter in je hand krijgt die te diep zit om met een pincet of naald te verwijderen, dan zit er maar één ding op: wachten tot het lichaam zichzelf herstelt. Rondom de splinter vormt zich een ontsteking, de opperhuid wordt dunner en de druk werkt de splinter er vanzelf weer uit, met wat pus als glijmiddel.
Niet alleen het lichaam, maar ook de geest heeft een zelfhelend vermogen. Een trauma is een geestelijke splinter die diep verborgen zit in de geest, en een psychose is de ontsteking die deze naar de oppervlakte brengt.
Helen niet beoordelen
In onze rationele westerse samenleving, waarin we allemaal kleine sterfelijke poppetjes zijn in een oneindig koud universum, heerst nog steeds angst voor het onbekende en alles wat afwijkt van de smalle norm die ons door school, kerk, cultuur en staat is opgelegd. Het lijkt wel alsof geestesziekten besmettelijk zijn, zo angstig reageren mensen op soortgenoten die onaangepast gedrag vertonen.
Pas wanneer we datgene wat we nu als geestesziekte of stoornis betitelen als een helingsproces gaan beschouwen, zullen we mensen die een psychose doormaken goed kunnen begeleiden. Misschien durven we dan ook weer naar de donkere kanten van ons eigen bestaan te kijken en ontdekken we uiteindelijk wat we werkelijk zijn. We zijn wonderbaarlijke uitdrukkingsvormen van de heilige drie-eenheid: vrede, vreugde en liefde.
De juiste dosering
Dit betekent niet dat de hele psychiatrie op de schop moet. Medicatie en cognitieve therapie hebben hun waarde, op het juiste moment en in de juiste dosering. Wat wel moet veranderen, is de opvatting dat van de norm afwijkende psychische gesteldheden een ziekte zijn. Ze moeten worden gezien als een helingsproces, en dat is een paradigmaverschuiving.
Trauma en wanen
De wanen die iemand tijdens een psychose ervaart, kunnen veel onthullen over het trauma dat die persoon met zich meedraagt. Kijk je dieper, dan zie je dat diezelfde persoon via die waan dat trauma probeert op te lossen.
Een voorbeeld: ooit dacht ik dat ik zwanger was van een buitenaards wezen. Dat klinkt gek, zeker omdat ik een man ben, maar laten we nu even niet proberen met een waanzinnige te redeneren, want dat verlies je. Ik was zwanger van een prachtige, goedhartige buitenaardse levensvorm die naar de aarde moest komen om de mensheid weer te leren liefhebben.
Een moederlijk instinct
Ik ervoer moederlijke gevoelens van liefde en zorgzaamheid. Jaren later besefte ik dat ik deze gevoelens had voor mezelf, of beter gezegd: voor het bange, getraumatiseerde kind in mij. Dat innerlijke kind had liefde en zorg nodig om te kunnen helen en daarna weer vrij te kunnen spelen.
Toen deze psychose voorbij was, begon ik inderdaad beter voor mezelf te zorgen. Ik leerde de innerlijke pestkop, die me altijd vertelde dat ik niet deugde, te herkennen en te accepteren. Zonder nog veel geloof te hechten aan wat hij zei.
Een dijkdoorbraak van emoties
Als kinderen opgroeien in een onveilige omgeving, leren zij vaak hun emoties te onderdrukken. Als kind kun je niet wegvluchten van je ouders en met ze vechten kun je ook niet, want je bent veel te klein. Dus leer je je emoties onderdrukken. Je ontwikkelt een copingmechanisme.
Later in je leven zorgt ditzelfde mechanisme ervoor dat je niet meer kunt voelen, of je gevoelens niet meer kunt uiten. Dit staat een volwaardig leven in de weg, en dat oude verdriet, die oude woede, die oude angsten, vlechten zich als een verstikkende draad door je hier en nu. Veel mensen die door een psychose gaan, ervaren catharsis; de dijk waarachter het verdriet, de woede of de angst is weggestopt, breekt door.
Even goed brullen!
Uren heb ik lopen huilen en brullen. De mensen om mij heen waren heel bezorgd maar ik kon ze geruststellen: dit is iets waar ik even doorheen moet. Ik had de mazzel dat er niet heel veel woede of agressie in mij zat anders waren de spreekwoordelijke mannen met witte jassen me komen halen.
Zoals gezegd, medicatie heeft een tijd en plek. Wanneer iemand een gevaar voor zichzelf en/of zijn/haar omgeving vormt, is het een goed hulpmiddel. Te vroeg of te langdurig toegepast, onderbreekt het de catharsis en dat is zonde, want zeg nu zelf, een beetje brullen lucht toch op?!
Maar kijken we weer even naar onszelf en naar onze samenleving, dan lijkt het alsof de enige emotie die je vrijelijk mag uiten de lach is; aan cabaretiers geen gebrek. Dat ook andere emoties geuit willen worden, lezen we dagelijks in de krant.
Een andere kijk op de mens
Tijdens een psychose en herstel ervaren veel mensen een door hen ongekende creativiteit. Het voelt alsof je verbonden bent met een universele inspiratiebron. Veel mensen ontdekken tijdens hun psychose zelftherapeutische hulpmiddelen, die misschien al bestonden, maar die zij nog niet kenden.
Uit onderzoek blijkt dat kunstenaars anders kijken dan “normale mensen”. Die zijn juist erg doelgericht kijken en zien enkel dat deel van de werkelijkheid dat ze verwachten te zien. En of dat van belang is voor het bevredigen van hun behoeften.
Kunstenaars kijken breder, onbevanger naar de wereld. Dat geldt ook voor mensen die door een psychose heen gaan. Dit verklaart mogelijk ook waarom de wereld tijdens een psychose keer op keer mijn wanen van het moment lijkt te bevestigen en mij leidt. (Een andere verklaring zou kunnen zijn dat deze werkelijkheid, dit zijn, een film is, waarin ikzelf natuurlijk de held speel.)
Het cadeau bij het herstellen van een psychose
Rest nog het cadeau dat veel mensen tijdens een psychose (herstel) tegenkomen: de spirituele ontwaking. Het besef van eenheid, de goddelijke grap, een gevoel van verlichting. Dit is waarom ik verschillende mensen heb horen zeggen: “Die psychose, die had ik nooit willen missen.”
Het is een cadeau dat met geduld uitgepakt mag worden. En misschien hoef je niet eens door een psychose te gaan om het te vinden. Misschien is een liefdevolle blik naar binnen voldoende.
Maar laten we, als we het over psychose hebben, beginnen met te spreken van heling in plaats van ziekte. Laten we stoppen met behandelen en simpelweg vragen hoe we kunnen begeleiden.
Meer lezen over Psychosegevoeligheid?
- Tussen spiritualiteit en antipsychotica – het dilemma van Dennis
- Tekeningen in de psychiatrie – creativiteit tijdens psychose
- Psychose, een taboe of een bevrijding?
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Blijf op de hoogte
De nieuwsbrief is een populair onderdeel van PsychoseNet.
Wil je ook op de hoogte blijven van de nieuwste artikelen en updates die we plaatsen?
Geef een reactie