Wanen en paranoia zijn afwijkende denkbeelden over een bepaalde situatie. Er gebeurt iets, je trekt hier verkeerde conclusies uit en meestal ben je erg overtuigd van je gelijk. Wanen kunnen onderdeel uitmaken van een psychose.
Wanen en achterdocht zijn een symptoom van psychose
Dit zijn de 7 symptomen van Psychose:
Wat zijn Wanen?
Wanen gaan over angst en zorgen. Hoewel wanen er soms heel dramatisch uitzien, is het belangrijk te beseffen dat het onderliggend altijd gaat over hele gewone menselijke angsten en zorgen.
Deze kunnen weliswaar uit de hand zijn gelopen, maar je kunt mensen met wanen gewoon benaderen op dezelfde manier als je andere mensen met zorgen en angsten benaderd: met menselijke betrokkenheid, belangstelling en empathie.
Blijf je altijd bedenken dat wanen voortkomen uit onderliggende negatieve emoties. Zolang je daar contact mee wil maken kun je iemand altijd helpen, hoe bizar de uitwerking van de waan ook lijkt.
Omgaan met iemand die wanen heeft
Mensen die waanbeelden hebben, kunnen – net als mensen die hallucineren – lastig zijn om contact mee te maken. In discussie gaan over het ‘waarheidsgehalte’ van een waan is niet helpend, dit levert vooral ruzie op. Door vertrouwen te winnen en vooral te luisteren naar iemands verhaal en beleving kun je iemand overtuigen om hulp te vragen.
Zorg dat iemand met heftige wanen niet alleen blijft: soms zoekt iemand in een waan situaties op die een gevaar voor henzelf of anderen kan opleveren.
Er zijn verschillende soorten wanen
Wanen en hallucinaties worden vaak in één adem met elkaar genoemd. Ze kunnen beide bij een psychose voorkomen als je de uiterlijke (wanen) of innerlijke (hallucinaties) wereld steeds meer gaat waarnemen door de bril van je eigen, persoonlijke en angstigste emoties. Andere mensen volgen het dan niet meer en vinden dat je “het contact met de werkelijkheid bent verloren”.
Mensen met wanen kunnen de wereld totaal anders waarnemen en allerlei ideeën ontwikkelen ‘in hun hoofd’. Zo kunnen ze er van overtuigd zijn dat ze een belangrijke historische figuur of Jezus zijn en zijn ze niet van dit idee af te brengen.
Je neemt de wekelijkheid anders waar
Je bent echter niet het contact met de ‘werkelijkheid’ verloren – je neemt het zodanig anders waar dat andere mensen het niet meer kunnen volgen:
- Bij hallucinaties hoort, ziet, voelt, proeft of ruikt iemand dingen op een manier die andere mensen helemaal niet zo waarnemen.
- Bij wanen komen de gedachten van iemand over de wereld om hen heen totaal niet overeen met hoe andere mensen die wereld waarnemen.
Soorten wanen
Er zijn verschillende soorten wanen. Dit zijn de bekendste vormen:
- Achtervolgingswaan – ervan overtuigd zijn dat je achtervolgt of afgeluisterd wordt.
- Betrekkingswaan – ervan overtuigd zijn dat gebeurtenissen, mensen en voorwerpen een speciale betekenis voor je hebben.
- Vervolgingswaan – je bedreigd voelen en achterdochtig zijn.
- Grootheidswaan – geloven dat je een bepaald uitzonderlijk talent hebt of dat je een machtige positie bekleedt.
- Somatische waan – geloven dat je allerlei ziektes hebt.
- Jaloersheidswaan – ervan zijn overtuigd dat je partner ontrouw is.
Er bestaan heel veel verschillende soorten wanen
De overeenkomst is, dat iemand verkeerde conclusies verbindt aan gebeurtenissen. Ook hierin kun je weer onderscheid maken tussen:
a. Denkbeelden die niet kloppen, maar die best waar zouden kunnen zijn
b. Denkbeelden die echt mijlenver van de waarneming van andere mensen af staan.
In zo’n geval is het belangrijk om bij de omgeving na te gaan of bepaalde denkbeelden passen bij de culturele en sociale omgeving van iemand.
Achterdocht tijdens wanen
Het is niet zo gek dat mensen die in een waan verkeren, achterdochtig zijn. Stel je maar eens voor dat je denkt dat je voortdurend wordt afgeluisterd of dat de teksten van een liedje op de radio een speciale boodschap voor jou bevat waar je iets mee moet doen.
Omdat deze personen een andere wereld waarnemen dan hun omgeving, kunnen ze zich bedreigd, angstig of in de steek gelaten voelen.
Wat is Paranoia?
Paranoia is een vorm van een achtervolgingswaan waarbij iemand het gevoel heeft in de gaten gehouden, achtervolgd of bedreigd te worden, zonder dat dit ook daadwerkelijk het geval is.
Mensen die paranoïde zijn verkeren bijvoorbeeld in de waan dat hun huis wordt wordt bespioneerd, de telefoon wordt afgetapt en iemand (de buren/politie/onbekende) kwaadwillend is. Ook complottheorieën komen veel voor in combinatie met paranoia.
Paranoia is vaak in meer of mindere mate een onderdeel van een psychose, maar komt eigenlijk voor bij alle emotionele ontregelingen, vooral die op basis van angst en somberheid.
In sommige gevallen kan paranoia ook een gevolg zijn van een somatische of neurologische aandoening, waaronder de ziekte van Alzheimer.
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
De PsychoseNet Shop
Hier kun je goede boeken over psychose en psychosegevoeligheid aanschaffen.
