Linda Horjus, dochter van Herre, deelt in deze blog het verhaal van haar vader. ‘De ernstige schizofreen’, maar vooral de allerliefste vader van de hele wereld.
13 februari 2001, het was op een dinsdagmiddag. Ik werd niet meer opgehaald uit school, ik was tenslotte al 10 jaar, dus ik kon makkelijk zelf naar huis lopen. Maar toen ineens wel. De domineesvrouw stond aan de overkant van het zebrapad. Ze zei: “We moeten op je zusje wachten, je vader heeft een ongeluk gehad…” Ik vroeg: “Een ongeluk, met de fiets? Een auto heeft hij niet, dus wat kan het anders zijn?”
Thuis moesten we (mijn moeder, zusje en ik) op de bank gaan zitten. De dominee zei: “Je vader heeft zelfmoord gepleegd.” Mijn wereld stond stil. Ik zag mijn vriendinnetjes lopen aan de overkant van de straat. Ik riep uit: “Mijn vader heeft zelfmoord gepleegd!” Eén vriendin vroeg: “Waarom lach je?” Ik wist het niet. Het was té vers. Ik wist gewoon niet hoe ik moest reageren. Wel door muziek, daardoor kon ik mij uiten. Ik schreef een liedje. Ik was nog maar 10 jaar. Ik moest gewoon door, net als iedereen.
De zon schijnt over de daken
De zon schijnt over de wereld
Maar als het regent, de zon schijnt nog
De zon schijnt dan in je hart
– liedje Linda
Maar hoe kon dit allemaal gebeurd zijn? Hoe heeft het ooit zover kunnen komen? Duizenden waarom-vragen
Voor een deel van de verklaring moest ik in zijn verleden duiken. Dit heb ik gedaan, jarenlang. Nooit zal ik alle antwoorden krijgen. Hier heb ik vrede mee. Nu wil ik mijn verhaal over zijn leven delen met iedereen, zodat anderen hier misschien baat bij kunnen hebben én voor een stukje rouwverwerking van mij.
Het verhaal van Herre Horjus, ‘de ernstig schizofreen’, maar vooral:
de allerliefste vader van de hele wereld
Op 30 januari 1951 werd mijn vader, Herre, geboren in een woonark aan het Krúswetter te Bolsward. Door anderen werd gezegd ‘met de helm op’. Al door zijn grootvader werd gezegd: ‘Herre is anders.’ Herre sprak niet openlijk over zijn problemen, trok zich snel terug, ergerde zich aan bepaalde mensen. Hij heeft altijd uitdrukkelijk een plek nodig gehad om zich terug te trekken. Volgens mensen kwam hij over als een dromer, denker en een filosofisch persoon. Hij hield ervan om grapjes te maken en diepgaande gesprekken te voeren.
Herre had een moeizame jeugd. Hij voelde zich niet begrepen. Hij was stil in de klas. Hij rende snel naar boven als iets hem niet zinde. Makkelijker werd het er niet op. Zijn beste vriend stierf toen hij 18 jaar was en zijn lievelingszus stierf toen hij 27 jaar was. Ondertussen studeerde hij Andragogiek (welzijnswerk) aan de Rijksuniversiteit in Groningen. De studie is niet afgemaakt, omdat hij knapte op zijn doctoraalscriptie.
“Hij kon heel slecht tegen geluid, de schuifdeur tussen onze kamers in Groningen die toen niet als zodanig functioneerde had hij aan zijn kant compleet beplakt met allerhande geluidsisolerende dingen, bijvoorbeeld van die bakjes waar je eieren in vervoert en met weet ik wat voor spul. Hij wou er ook glaswol tussen stoppen, maar daar heb ik een stokje voor gestoken, omdat ik erg allergisch ben voor dat spul.”
~ Oud-huisgenoot van Herre
Herre was kapot van het overlijden van zijn zus, dit kon hij niet verteren en hij ging weer bij zijn ouders wonen. Hij hielp zijn ouders in het familiebedrijf met de boekhouding. Op een gegeven moment ging dit ook niet meer. Vanuit daar ging hij begeleid wonen in Workum.
Werk vinden en behouden was altijd moeilijk voor Herre. Hij wou wel, maar hij kon geen passend werk vinden. Dit zorgde voor een steeds verdere afstand tot de maatschappij en een uitzichtloos bestaan.
“Verlegen. Lief. Grappig. Soms in de war. Altijd op zoek naar rust in zijn hoofd. Kwetsbaar tegenover de wereld die hem soms zo zwaar viel. Vol aandacht voor de mensen om hem heen, en voor kinderen in het bijzonder. Ondanks zijn ziekte. Hij kon er niets aan doen, hij was gewoon heel erg ziek. In mijn herinnering blijft het beeld van die lieve man altijd overeind.”
~ Kennis van Herre
Herre hield veel van muziek, zoals blues, rock, gitaar- en pianomuziek. Hij had ook een treinenhobby met modelspoortreinen, zo nu en dan kreeg of kocht hij wat. Ook hield hij veel van reizen, naar Engeland, Schotland en Duitsland.
In een krantenartikel uit maart 1998 (blad: GGZ – Onze eigen krant) stond het volgende:
In 1981 kwam Herre Horjus voor het eerst in aanraking met het psychiatrisch circuit. Hij belandde op de PAAZ in Sneek, stopte na de behandeling met zijn medicijnen en kreeg prompt weer last van schizofrenie. “Het bekende verhaal” zegt hij. Het ging een stuk beter toen hij in 1987 via een evangelisch huwelijksbureau zijn vrouw leerde kennen. Hij woonde nog in de BW Workum. “Ik heb gelijk open kaart gespeeld en over mijn ziekte verteld. Zij deed daar niet moeilijk over. Aanvankelijk hoopten we nog dat ik ooit zonder medicijnen zou kunnen, maar inmiddels hebben we geaccepteerd dat dat niet lukt. We kunnen er nu mee leven, mits we veel mantel- en pastorale zorg krijgen”.
Ervaring
Onlangs is Horjus lid geworden van Anoiksis, de vereniging van chronisch psychotische en schizofreen mensen. Daarnaast is hij sinds kort lid van de Cliëntenraad. “Door mijn ziekte en mijn leeftijd heb ik veel ervaring en know-how opgedaan. Ik heb meer aan belangenbehartiging gedaan. Ik wil graag dat andere mensen daar hun voordeel mee kunnen doen. Door deze activiteiten is zijn zelfrespect gestegen”, merkt Herre. “Vooral het leeswerk vind ik fijn. Zo krijg ik een beetje een sociale kaart van wat er gebeurt in de provincie op het gebied van geestelijke gezondheidszorg. De ontwikkeling van een organisatie vind ik erg interessant. Nu heb ik baat van de specialisatie Planologie die ik tijdens mijn studie Andragogiek (welzijnswerk) heb gedaan. Omdat Herre nog maar net van start is gegaan met zijn werk voor de CliëntenRaad, weet hij nog niet precies waarin hij zich wil verdiepen. De info-desk heeft mijn belangstelling. Dat is een consumer run-project, voor en door cliënten.”
~ Krantenartikel ‘GGZ – Onze eigen krant’ (1998)
In 1996 verhuisden we met z’n allen van Utrecht naar Friesland, een hele grote stap. “Werom nei it Heitelân” (vertaling: terug naar het Vaderland), zoals mijn vader zei. Van het ‘stadse leven’ naar een klein vissersdorpje aan het IJsselmeer. Dit leek allemaal heel mooi, dichtbij het water wou hij wonen. Toch was mijn vader niet gelukkig.
Zijn opname in 1998 kwam voor mij als donderslag bij heldere hemel. Achteraf bleek dat hij al drie zelfmoordpogingen had gedaan in zijn leven. Hij heeft Haldol gekregen, maar dit medicijn is niet goed aangeslagen. De psychoses werden alleen maar erger. Een voorbeeld hiervan: hij vluchtte naar Israël om de wereldvrede te herstellen.
Als we bij mijn vader op bezoek gingen konden wij op een gegeven moment nog maar een kwartiertje aanwezig zijn
“Herre haalde de vreselijkste dingen in zijn hoofd en ventileerde dat bij ons. Wij werden daar zelfs overstuur van. Je vader was een prima en goede vader, maar als het in het hoofd niet goed zit is dat vreselijk, dan wordt je een ander mens. Maar daar kon je vader niks aan doen. Schizofreen zijn is afschuwelijk. Tegenwoordig hebben ze ook betere medicatie voor dan toen.”
~ Familie van Herre
In ditzelfde jaar 1998 ging ik op muziekles, hij vond dit prachtig. Papa wou graag dat ik wat cassettebandjes inspeelde en deze heb ik opgestuurd naar het psychiatrisch ziekenhuis te Franeker. We stuurden penbrieven heen en weer, dat idee had ik opgedaan uit het meidenblad de Tina. Deze brieven heb ik allemaal bewaard in een kistje.
18 april 1999
Vanmorgen ga ik eerst naar Confetti toe
waar je allerlei leuke dingen kunt doen
en vandaag ga ik foto’s ontwikkelen leren
Vanmiddag ga ik misschien wel bij een
oudere meneer langs die haast nooit bezoek
krijgt hier vlak in de buurt
Vanavond ga ik nog naar Scheveningen
naar ’t strand en ga ik kijken naar de
branding en ik ga nog gezellig eten
met een groepje mensen!
(~ eerste penbrief papa)
Ik kijk terug op zijn leven en zie wat zich heeft afgespeeld. Desondanks heeft mijn vader mij geïnspireerd om door te gaan, te genieten van het leven en eruit te halen wat er in zit. Daar waar hij helaas gestopt is. Ik weet dat hij trots was op ons. Het is en blijft doodzonde.
7 februari 2001 (zes dagen voor zijn dood)
dinsdagmiddag zijn we dus
in Makkum geweest met een personeelsbusje
eerst ’t centrum en toen nog
aan ’t strand lekker doorgewaaid
We reden ook nog langs de Touwenlaan terug
‘k zag de Ark, met het schoolplein
Ik moest even diep zuchten
Wat zou ik jullie weer graag er een keer
ophalen van school weet je of met meester willen praten
(~ laatste penbrief papa)
De zwarte bladzijde: 13 februari 2001. Mijn vader pleegde zelfmoord, mijn bloedeigen vader
Hij is dood aangetroffen in zijn kamer te Franeker die hij deelde met een kamergenoot. De zuster trof hem aan in de vroege ochtend. Mijn vader had zichzelf verstikt. Het aanzien in de kist was vreselijk, dit beeld zal nooit van mijn netvlies verdwijnen.
Tot op de dag van vandaag denk ik nog wel eens: “Mijn vader maakt een grap, zoals altijd.” In de menigte zoek ik nog zijn gezicht. Een rossekop met een groene jas aan. Een echte Fries. Ik mis hem nog steeds vreselijk en ben er heel trots op dat ik zijn dochter mocht zijn. Ik voel de bloedband nog dagelijks.
Ik treed in zijn voetsporen in de zin van: Alles wat hij voor mij gedaan heeft. Alle liefde die hij gaf, aan ons. Dit doe ik nu voor anderen
Vijftien jaar na het overlijden van mijn vader heb ik een gesprek aangevraagd met zijn geestelijk verzorger van destijds. Dat was een bijzonder weerzien. Hij was verwonderd. Hij had gedacht dat het anders met mij was afgelopen.
Hij vertelde me dat er voor ons als gezin destijds een uitzondering werd gemaakt. Officieel mag je als kind niet in een psychiatrisch ziekenhuis komen, wegens de ongezonde omstandigheden. Ik en mijn zusje mochten dat wel, om bij papa op bezoek te gaan.
Het meest bijzondere aan het hele gesprek vond ik dat hij vertelde dat het mijn vaders wens was nog in het AZC (asielzoekerscentrum) Franeker te gaan werken. Ik ben namelijk zelf al vijf jaar maatschappelijk werker bij Vluchtelingenwerk. Dus ik doe ook welzijnswerk, dat wat mijn vader altijd heeft willen doen. Ik voel mij in bepaalde opzichten verbonden met vluchtelingen, omdat ik ook een vluchteling was van mijn eigen leven.
Ik heb de geestelijk verzorger bedankt voor het gesprek. Bedankt voor de begeleiding van papa destijds, wat ze naar mijn idee echt naar beste eer en geweten gedaan hebben.
Ter ere van papa’s leven organiseert PsychoseNet in samenwerking met Socialrun op zaterdag 9 juni ‘Herre’s Tocht der Tochten’: De Elfstedentocht op de fiets, om aandacht te vragen voor psychosegevoeligheid en zelfmoordpreventie.
Je bent van harte welkom om mee te fietsen tijdens dit bijzondere event, of om het op een andere manier te ondersteunen. Lees meer informatie over Herre’s Tocht der Tochten en hoe in te schrijven.
Linda Horjus, dochter van Herre
Geef een reactie