Blue Monday, de zwartste dag van het jaar. M. (pseudoniem) hoopt dat haar tips helpend zijn om deze dag door te komen. M: “Vandaag is het de zogenaamde meest deprimerende dag van het jaar. Ik hoop dat de tips helpend zijn om ook deze dag door te komen”.
Volgens mijn behandelteam “Bestaat er geen pleister voor suïcidaliteit”. En dus wordt het amper besproken: nogal zwart-wit denk ik. Ik heb de laatste tijd veel gelezen en podcasts geluisterd en tips van ondermeer Jim van Os hieronder verzameld.
Podcasts en richtlijnen
Belangrijk wordt geacht door cliënten, ervaringswerkers en professionals, dat er nabijheid is bij een suïcidale crisis. (Sowieso bij behandeling, en al helemaal met trauma’s.) Dus nodig is verbinding en gesteld wordt dat de behandelaar daar ook een rol in heeft. Dichterbij, zelfs een lichte aanraking kan letterlijk wat doen met de suïcidale client.
Eigen regie is belangrijk voor sommige stukken, maar soms is de client niet meer in staat alle regie te voeren, dan heeft behandelaar ook wat te doen. Dan krijg je te maken met ‘overdracht’, waar vooral ervaringswerkers sterk in zijn. Maar ook de hechting met de psychiater bijvoorbeeld moet groeien, daar mag je best een tijdje van afhankelijk zijn, want dan is er goede voedingsbodem en vertrouwen en dus kun je oefenen. Ook perspectief bieden wordt overal genoemd.
Crisis gesprek
Laatst had ik een gesprek met mijn behandelteam en begeleidingsteam over hoe om te gaan met mijn huidige crisis. Opschalen van de begeleiding staat in mijn signaleringsplan. Ik zou het liefst een crisisbed krijgen voor een paar weken.
Maar dan hoor ik dit:
“De begeleiding is nu gericht op het versterken en inzetten van je netwerk om daar nabijheid te zoeken”. “Als wij meebewegen met jouw vraag, dan doen we je tekort”, “geen behandeling , maar verdragen, dat is nu wat het is”. Dat voelt als een flinke afstand, waar ik juist nabijheid zo ontzettend hard nodig heb nu.
Gewoon even vasthouden
Met Jim heb ik de afgelopen tijd regelmatig gemaild en hij ging steeds heel specifiek op bepaalde voorbeelden in. Ik wil bij deze er wat over delen.
Jim van Os:
“Je hebt het behoorlijk zwaar, zonder dat iemand echt de regie neemt over jouw zorg. Dat kan enorm frustrerend en eenzaam voelen, vooral als je het gevoel krijgt dat alles op jouw schouders rust, terwijl je eigenlijk gewoon even vastgehouden wil worden—ik snap dat dit ongelooflijk beklemmend kan voelen. Jouw suïcidaliteit is iets is waar directer op gereageerd zou kunnen worden. Het opbouwen van een netwerk klinkt dan ook als een taak waar je simpelweg de energie niet voor hebt, zeker niet in deze fase. Je wilt misschien liever juist dat iemand je vastpakt en zegt: “Oké, ik blijf hier met je zitten totdat het beter gaat.”“
Zelf kun je kleine dingen proberen om het moment door te komen. Het hoeft niet groots te zijn, het hoeft niet perfect te zijn. Gewoon één stapje, en dan de volgende.
Behandeling is zinvol
Er heerst blijkbaar een misverstand dat mensen met suïcidaal gedrag niet te behandelen zijn. Behandeling is juist zeer zinvol zeggen ook verschillende richtlijnen. De aanpak richt zich op verbinding, veiligheid, het zoeken naar hoop, psycho-educatie, het suïcidale gedrag en onderliggende problemen en op terugvalpreventie.
Bijvoorbeeld lees ik dat mijn klachten als ‘zeer ernstig’ kunnen worden bestempeld: “de patiënt is wanhopig, kan alleen nog maar aan suïcide denken, heeft geen oog voor de mogelijke consequenties voor achterblijvers, heeft een uitgebreid plan klaar en mogelijk reeds geoefend. De patiënt is slapeloos en emotioneel ontredderd, heeft zichzelf niet meer onder controle.
Blikvernauwing treedt op (tunnelvisie); de patiënt is moeilijk aanspreekbaar, wil soms niet meer communiceren, is onrustig en radeloos, heeft geen energie meer om nog door te leven, wil ook niet meer leven.”
Netwerk inzetten
Een verminderde relatie met naasten is daarentegen een risicofactor en kan zelfs aan het suïcidaal gedrag ten grondslag liggen. Ik reikte eerder al uit naar mogelijke mensen voor een nieuw netwerk, maar krijg nu van naasten meestal: “nee” of zelfs helemaal geen reactie (‘ghosting’). En vanuit een depressie met suïcidale plannen is het juist domweg nagenoeg onmogelijk om uit te reiken.
Jim in een blog laatst:
“De belangrijkste factor die je kan helpen – een ander mens. Omdat het lijden in dat contact een beetje “over kan gaan” naar de hulpverlener. Dat kan de ander ruimte bieden om het lijden te delen, woorden te geven, en grip te krijgen op dat wat overweldigend voelt. Want als iemand je niet opgeeft – zelfs als jij jezelf hebt opgegeven – kan er iets veranderen. Psychisch lijden isoleert. Het breekt je los van anderen, van de toekomst, en vaak ook van jezelf. Maar herstel begint bij verbinding. Het is de ander die je kan helpen om de eerste stap te zetten, om weer grip te krijgen, om weer mens te worden.”
Taak voor de behandelaar
Voor professionals is het belangrijk suïcidaal gedrag serieus te nemen en niet af te doen als eigen verantwoordelijkheid van de patiënt, of ‘eigen keuze’ of ‘manipulatie’.
Ze moeten extra alert zijn bij:
- Bij psychiatrisch onderzoek en/of crisissituaties, vooral bij depressieve symptomen, angst, paniek, hallucinaties en wanen;
- Bij uitingen van wanhoop;
- Na ernstige verliezen (inclusief verlies van gezondheid), ingrijpende (traumatische) gebeurtenissen;
- Bij wisseling van behandelaar of bij ontslag na een klinische opname;
- Bij onverwachte veranderingen, of verergering van psychische en/of somatische klachten, óf juist sterke verbetering;
- Let op de beschermende factor zoals gezin: het hebben van persoonlijke relaties kan de belangrijkste reden om te leven zijn;
- Verbondenheid met een professional beschermt tegen suïcidaal gedrag.
Tussen de uitersten van opname en zelfhulp bevindt zich een uitgebreid palet aan behandelmogelijkheden. De suicidale client is niet altijd in staat om afgewogen keuzes te maken. Aangenomen moet worden dat ernstige suïcidale uitingen reden zijn voor behandeling die gericht is op het afwenden van ernstig onheil.
Het is sterk aan te bevelen antidepressieve medicatie voor korte perioden en in kleine hoeveelheden per recept voor te schrijven. En om suïcidale depressieve patiënten steeds opnieuw te zien met korte tussenpozen.
Bron: Akwa GGZ met copyright.
Hechting aan behandelaar
Contact maken is de kern van het omgaan met iemand met (een vermoeden van) suïcidaal gedrag. Het is belangrijk dat het lijden van de persoon met suïcidaal gedrag wordt erkend, dat hij zich gehoord, gesteund en gehecht voelt en dat er open wordt gesproken over de wens tot zelfdoding. Dit vraagt om empathie en een sfeer van vertrouwen. Ook moeten professionals durven doorvragen.
- Spreek open over de suïcidale gedachten of suïcide poging. Durf concreet te zijn.
- Wees beschikbaar, neem de tijd, wees warm en liefdevol. Ga letterlijk naast iemand zitten als dat mogelijk is.
- Blijf vragen naar suïcidale gedachten, ook in latere fasen. Neem initiatief en wacht niet af tot iemand er zelf mee komt of tot er sprake is van een crisis.
- Beschikt de patiënt over middelen waarmee hij suïcide kan plegen?
- Is het mogelijk om die te verwijderen?
- Communicatie is erg belangrijk.
Bron: Akwa GGZ met copyright.
Tips voor naasten
Dus zie je iemand afglijden, maak contact! Zelfs als die persooon het een beetje afhoudt. In mijn suïcidale periodes was ik mega eenzaam, dus:
- Stuur eens een appje, een ouderwetse kaart;
- Neem diegene mee voor een wandelingetje;
- Bied aan om samen een kopje thee te drinken;
- Geef een bakje eten af of ga samen koken.
Liever niet: ”Kop op he,” “Fijn weekend!!”, “Mijn deur staat altijd open”
Vraag concreet wat je voor een ander kunt betekenen. Iemand die geen auto heeft naar het ziekenhuis of de kliniek brengen bijvoorbeeld of boodschappen doen.’
En alsjeblieft: val iemand niet lastig met je eigen verhalen, bijvoorbeeld: ”ik was vanochtend toch zo depressief” tegen iemand die al 6 jaar in een depressie zit.
Wat je zelf kunt doen
Zelf kun je een soort mini-missie voor jezelf bedenken. Iets simpels en haalbaars.
- Een klein wandelingetje;
- Een kop warme chocolademelk maken;
- Een foto van vroeger bekijken die je doet glimlachen;
- Kleine dingen om het moment door te komen.
Het hoeft niet groots te zijn, het hoeft niet perfect te zijn.
Luister muziek, kijk een grappig filmpje, een herinnering aan iets moois,
een kaars aansteken en gewoon naar het vlammetje kijken. Eet iets wat je normaal lekker vind, misschien diepe ademhalingsoefeningen doen, mindfulness, ruim een troep-la of potje op. Dat kan zelfs midden in de nacht!
Kleine, simpele troostjes.
Communicatie
Kortom: er is meer te doen voor professionals en naasten voor een persoon met zelfmoord neigingen, beter dan er over te zwijgen in het kader van ‘slapende honden niet wakker maken’. Openheid rondom suicide is van levensbelang. Bel, chat of mail met PsychoseNet of 113, De herkenning geeft houvast, je bent niet de enige. En dat feit biedt hoop. lees maar de vele blogs hier op PsychoseNet over herstelverhalen.
En toch schrijf ook ik deze blog voor Blue Monday anoniem, om mijn naasten niet te alarmeren of belasten… En doe ik dus eigenlijk ook een beetje mee aan het zwijgen..
M. (pseudoniem) schrijft over blue Monday, de zwartste dag van het jaar. Ze hoopt dat haar tips helpend zijn om deze dag door te komen.
Meer lezen over omgaan met suïcidaliteit:
- https://www.psychosenet.nl/suicidale-gevoelens-en-het-medicijngebruik-bevragen/
- https://www.psychosenet.nl/nazorg-en-herstel-na-zelfmoordpoging-2/
- https://wijzijnmind.nl/psychische-klachten/psychipedia/zelfdoding-1/signalen-zelfdoding
- https://www.psychosenet.nl/its-the-relationship/
Bronnen: Podcasts PsychoseNet en Psychiater op de kast uit 2024, adviezen van 113, GGZ standaarden ’22 en een brief over intergrale zorg aan de minister ‘20. Diverse tijdschriften en blogs over dit onderwerp.
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Denk je aan zelfmoord?
Denk je aan zelfmoord? Bel of chat met 113 Zelfmoordpreventie.
Dat kan 24 uur per dag. Bel 113 of ga naar www.113.nl.
Geef een reactie