In mijn werk als geestelijk verzorger in de GGZ kom ik allerlei mensen tegen die vertellen over religieuze en spirituele ervaringen. De een ziet visioenen, de ander komt engelen, duivels of overledenen tegen, een derde heeft een mystieke ervaring, of een boodschap voor de wereld. Dat komt trouwens niet alleen in de GGZ voor. In de psychiatrie is het alleen wel vaak problematisch, omdat een psychiater al gauw zal zeggen dat dit bij je ziekte hoort.
Hoe gaan mensen met hun ervaringen van hemel en hel verder als ze hersteld zijn?
Als geestelijk verzorger heb ik veel te maken met mensen die opgenomen zijn. Op een gegeven moment werd ik nieuwsgierig naar hoe al die mensen met hun ervaringen van hemel en hel hiermee verder gaan als ze hersteld zijn. Hoe denken ze eigenlijk over wat ze beleefd hebben?
Ik was speciaal geïnteresseerd in de ervaringen van mensen met de bipolaire stoornis. Juist omdat zij ervaringen van het opperste geluk en vrede en van absolute zinloosheid mee kunnen maken.
Ik vroeg me af hoe je zulke tegengestelde ervaringen, die vaak heel intens en ingrijpend zijn een plek geeft in je leven. En wat moet je ervan denken? Horen ze bij de bipolaire stoornis? Of zijn het spirituele ervaringen die samenvallen met wisseling in stemming? Zijn het tekenen van een existentiële crisis of een spirituele transformatie? Of hebben mensen in hun dagelijks leven vergelijkbare ervaringen?
Spiritualiteit was een onderwerp dat hij in de psychiatrie niet kon bespreken
Ik heb zelf nooit een psychose gehad, maar psychotische aanleg zit wel in mijn familie.
Als mijn vader, een heel gevoelige man, psychotisch werd of was, speelde zijn geloof een belangrijke rol. Hij las dan veel esoterische boeken, die mijn moeder op een gegeven moment in de kliko heeft gegooid. Soms dacht hij dat het einde der tijden was aangebroken. De wereld tussen hemel en aarde interesseerde hem buitengewoon en zijn geloof was een grote steun voor hem. Maar soms was hij er teveel mee bezig en hielp hem dat niet. Hij heeft niet veel met de psychiatrie te maken gehad, maar spiritualiteit was een onderwerp dat hij daar niet kon bespreken.
Wat verwachten cliënten van de hulpverlening als het om religie en spiritualiteit gaat?
Gelukkig zijn de tijden aan het veranderen en kwam ik bij Altrecht (ggz instelling in Utrecht) geïnteresseerd collega’s tegen. Ik ben begonnen om met een psychiater in opleiding tien bipolaire cliënten van Altrecht te interviewen. Niet alleen over hun spirituele ervaringen en wat zij daar achteraf over dachten, maar ook welke ervaringen zij hebben gehad met de hulpverlening en wat ze verwachten als het om religie en spiritualiteit gaat.
Het bleek dat mensen verschillend met hun ervaringen omgaan. Sommigen wijzen het af als pathologisch. Anderen zien het als onderdeel van hun spirituele ontwikkeling. De grootste groep worstelt ermee: wat hoort bij de ziekte en wat is authentiek? Hoe kan ik balans vinden als het om spiritualiteit gaat? Hoe pas je zo’n intense ervaring in in je dagelijks leven?
Het zijn hele bijzondere verhalen van de worsteling van mensen. Niet altijd hebben zij voldoende ruimte gehad om over hun ervaring te vertellen. Soms ontbrak die ruimte in de hulpverlening, soms ook was het in het contact met naasten een lastig punt.
Uit tien interviews is het natuurlijk niet meteen duidelijk hoe je de hulpverlening kunt veranderen
Deze eerste interviews hebben mij nog nieuwsgieriger gemaakt. Want uit tien interviews is het nog niet meteen duidelijk hoe je de hulpverlening kunt veranderen. Of waar mensen die hiermee worstelen mee geholpen zijn. Dus ben ik verder gaan (onder)zoeken, het werd een promotietraject. Met als uiteindelijk doel om meer te weten te komen over die religieuze en spirituele ervaringen van mensen met een bipolaire stoornis en hoe je daar het beste mee om zou kunnen gaan.
We hebben mensen geïnterviewd via de Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen (VMDB). Dat waren mensen die al jaren met de diagnose leven.
Op dit moment zijn we op zoek naar mensen die hersteld zijn van hun eerste manie, dus die de diagnose nog niet zo lang hebben. Maar andere mensen die we willen interviewen zijn: met een moslim of hindoe achtergrond, orthodoxe en evangelische christenen, kortom: mensen met een bipolaire kwetsbaarheid van allerlei geestelijke pluimage.
Wil je meedoen aan dit onderzoek?
Tot nu toe vinden de deelnemers aan het onderzoek het heel fijn om mee te doen. Vooral omdat je niet zo vaak zo uitgebreid over deze ervaringen kunt vertellen. We houden interviews van 1,5 tot 2 uur. Of van twee keer een uur.
Het is voor sommigen wel intensief, omdat je terugdenkt aan intense ervaringen. We vragen ook naar tips en adviezen voor behandeling. En je kunt blijven meedenken in het onderzoeksproces. Je krijgt de uitgewerkte interviewtekst en later een samenvatting van de resultaten toegestuurd als je dat wilt. Steeds kun je commentaar geven.
2018. Noot van de redactie: Het onderzoek is afgerond. Wil je meer weten over de uitkomsten van dit onderzoek? Dat kan door contact op te nemen via bovenstaand email adres.
Eva Ouwehand – geestelijk verzorger Altrecht
2018 – Noot van de redactie: Het onderzoek is afgerond.
Meer lezen over spiritualiteit en psychose?
• Was jij ook de uitverkorene?
• Wat hebben religie en filosofische gedachten te maken met psychose?
Geef een reactie