De psychiatrie zit vol verwarring – maar soms is het zelfreinigend vermogen groot, en dat stemt mij blij. Een belangrijke schoonmaker is Patrick McGorry, uit Australië. Eerst creëerde hij de moeder aller verwarringen in ons vak, in de vorm van het begrip ‘Ultra High Risk’ (UHR) of, later, ‘Clinical High Risk’ (CHR). Meer recent echter kwam hij met een glashelder alternatief: Headspace.
De Ultra High Risk verwarring
Het idee dat jarenlang werd gepropageerd, en dat nu aan wetenschappelijke erosie onderhavig is, was dat Ultra High Risk in feite een staat was van ‘pre-schizofrenie’ of, meer eufemistisch, pre-‘ernstige psychische aandoening’. Behandelonderzoek zou hebben aangetoond dat door mensen met UHR te behandelen, schizofrenie, of in ieder geval een ‘ernstige psychische aandoening’, zou kunnen worden voorkomen. Allemaal goed bedoeld – en natuurlijk is het goed om mensen eerder vroeger dan later te behandelen. Maar dit verkopen als preventie van een ‘ernstige psychische aandoening’ is, beleefd uitgedrukt, onwetenschappelijk.
Wat? Kunt u dat toelichten professor?
Ok hier komt het. Waar het op neer komt, is dat mensen met een diagnose van een angststoornis of een depressie op een gegeven moment, als de angst/depressie maar ernstig genoeg is, ook subtiele psychotische verschijnselen gaan vertonen. Laat dit nou de mensen zijn die men vervolgens gaat labelen als UHR. Als je deze mensen behandelt met psychotherapie of medicatie, neemt de psychopathologie af. Wat je dan gedaan hebt is niet preventie van schizofrenie, maar behandeling van een angst/depressie die ernstig genoeg was om gepaard te gaan met subtiele psychotische verschijnselen. Prima dus, die behandeling – maar please, laat preventie er buiten. Niet alles dat op psychose lijkt is pre-schizofrenie: Inmiddels weten we dat psychose een transdiagnostische dimensie is die ook voorkomt bij niet-psychotische stoornissen. In de DSM5 is dit al erkend in de vorm van psychotische vormen van OCD en dysmorphofobie die gewoon buiten het hoofdstuk van psychotische stoornissen staan vermeld.
Ga dus niet iedereen die een beetje psychose heeft stigmatiseren als pre-schizofrenie of pre-EPA. Accepteer dat psychose een transdiagnostisch fenomeen is, een marker van de ernst van angst en depressie en behandel gewoon wat er is – zonder voodoo claims van preventie.
Het alternatief : Headspace
Patrick McGorry, zeg maar de uitvinder van het UHR gebeuren, heeft dit denken inmiddels verlaten en komt met een veel betere oplossing: Headspace. Het verschil tussen UHR en Headspace is dat UHR gaat over het ‘hoog risico’ denken van de dokter, terwijl Headspace gaat over de public health gedachte van algehele risicoreductie bij iedereen – hoog risico EN laag risico. Headspace betekent dat je niet met een vergrootglas naar adolescenten gaat zitten turen om die paar er uit te plukken bij wie je het ‘monster’ van de psychose kunt ontdekken. Het betekent dat je erkent dat het meeste psychisch lijden ontstaat in de adolescentie en dat je dus moet zorgen voor laagdrempelige toegang tot normaliserende en hippe omgevingen waar het begin van psychisch lijden – psychotisch en niet-psychotisch – bespreekbaar kan worden gemaakt.
Het misverstand en de warrige claims rond Ultra High RISK zal nog wel een paar jaar duren
Zelfs nu blijkt dat het wondermiddel van de visolie de zoveelste fout-positieve bevinding was. Een correct begrip van wetenschap is niet voor velen. Maar ik ben blij te zien dat de Headspace gezond-verstand-gedachte gestaag groeit en bloeit. Hulde aan Pat McGorry.
Jim van Os is psychiater en hoogleraar epidemiologische psychiatrie en actief betrokken bij het online e-mailspreekuur op PsychoseNet
Deze blog is ook gepubliceerd op de site van Kenniscentrum Phrenos.
Geef een reactie