François schrijft wekelijks over zijn leven met depressie. In deze blog vertelt François over het omgaan met depressie en verantwoordelijkheid en depressie. Waarom ontlopen we het vaak? En wat kan het nemen van eigen verantwoordelijk ons brengen?
Eén van de kenmerken van depressievelingen is dat ze te veel en te vlug verantwoordelijkheid nemen. We zijn vaak perfectionisten. Het braafste jongetje of meisje van de klas. Degene die alles goed wil doen. We willen goedkeuring, een compliment, een klopje op de schouders. Perfect zijn lukt natuurlijk nooit, dus dan kan het alleen maar fout gaan. En ja hoor, dan gaat het fout.
En dan heb je twee soorten mensen
Onzekere mensen die dan altijd de schuld bij zichzelf zoeken, vaak vrouwen. En zekere mensen, zogenáámd zekere mensen (stoere maskers, narcisten, opscheppers en andere naarlingen) die altijd de schuld bij anderen zoeken, vaak mannen. Wij depressievelingen horen bij de eerste groep. Je begrijpt dat narcisten gek op ons zijn: als het fout gaat (zoals heel vaak overal bij iedereen), dan hoeven ze ons niet de schuld te geven, want dan doen wij dat al voor hen, wij geven onszelf namelijk zelf al bij voorbaat wel even de schuld van alles. (Je ziet dat soms ook weleens bij echtparen, de een is de boeman of de boevrouw, de ander speelt het monddode, schuldige kind.)
Wij maken onszelf ongelukkig, de narcisten maken anderen ongelukkig
Dus wij nemen te vlug en te veel verantwoordelijkheid. Maar nu komt het gekke. Als het plotseling echt helemaal fout gaat (depressie), dan vergeten we die verantwoordelijkheid en willen we, hopen we, smeken we dat iets buiten ons of iemand anders ons gaat redden, genezen. Als een dier gaan we op onze rug liggen met onze vier poten omhoog. We brullen als een geslagen kind. Dan stilte. Verslagen vragen we om genade. Ons ego, ons doodsbange instinct heeft het gewonnen, heeft ons overgenomen. Dat gaat erg snel, en dat gaat buiten ons om, onbewust, dus geen reden tot (zelf)verwijt.
Bij mij was de omslag van het zwelgen in ellende, pijn en verdriet NAAR het wakker worden: de verantwoordelijkheid nemen. In de periode van midden in de depressie, wat ik de Catch-22-periode noem, was ik lamgeslagen, niet wakker, en dus te ver heen om verantwoordelijkheid te nemen. Ik was een vaatdoek en slikte alle pillen en alle praatjes. Pas toen het een ietsje pietsje beter ging, toen ik eindelijk (eerst korte) momenten van wakker-zijn had, pas toen werd ik ontvankelijk voor bijvoorbeeld dit.
Ik bekeek een twee minuten durend filmpje van Oprah
Ik vond het niet leuk om te horen maar ik had het wel heel erg nodig om te horen.
Ze zegt:
“Jij bent verantwoordelijk voor jouw leven. Als je vooruit wil komen, dan ben jij alleen daarvoor verantwoordelijk. Als je wacht tot er iemand komt om je te redden, om je te genezen, zelfs om je te helpen, dan verspil je je tijd. Want alleen jij hebt de capaciteit om verantwoordelijkheid te nemen om vooruit te komen in je leven. En hoe sneller je dat snapt, hoe sneller je leven weer in beweging komt.
Het doet er niet toe wat je verleden of achtergrond is, ik heb mensen ontmoet die de allermoeilijkste dingen hebben meegemaakt. En het doet er niet toe wat je ouders wel of niet deden of doen. Het enige dat ertoe doet is nu, dit moment, en je bereidheid om de werkelijkheid te zien zoals die nu is. Accepteer die werkelijkheid, laat het verleden los, neem verantwoordelijkheid voor je leven en ga vooruit”.
Toen ik midden in mijn depressie zat, zou ik hier erg boos om zijn geworden.
Verantwoordelijkheid en depressie…
Dit geluid van verantwoordelijkheid nemen hoor je bij veel anderen, ook schrijvers, en je kan het hard en liefdeloos noemen.
Maar mijn persoonlijke ervaring is het omgekeerde. Mensen die beloven dat ze je gaan helpen en genezen en dus redden met pillen en therapie en levensadviezen, die mensen bedoelen het misschien goed maar ze weten niet wat ze zeggen, ze geven je een illusie. Ik noem het verwenners.
Verwenners komen je redden en vinden zich een hele piet, maar hun gift is giftig. Uiteindelijk zijn zij het die hard en liefdeloos zijn. Ze slaan zichzelf met hun rechterhand op hun eigen linkerschouder, maar ze beroven je van iets, het zijn dieven. Ze beroven je van de enige mogelijkheid om uit je depressie te komen, en die mogelijkheid is: in de spiegel kijken, honderd procent eerlijk zijn tegen jezelf, de keiharde waarheid onder ogen zien, de pijn voelen, de tranen laten komen, en langzaam kijken wat er verbeterd kan worden. En accepteren wat er nu niet verbeterd kan worden. Je eigen grootse vriend worden. Intelligentie, kalmte, wijsheid, liefde.
Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven kan niemand anders in jouw leven behalve jij
Dat mag niemand van je afpakken. Word alsjeblieft wakker. Daarom ben ik niet zo gek op het woord ziekte. Het woord ziekte betekent: een dokter gaat mij genezen, en wel met medicijnen.
Verantwoordelijkheid nemen is: je verandert van behandeld worden naar handelen.
Jim van Os zegt:
“bij een chirurgische ingreep is de arts en behandelmethode het belangrijkst, bij geestelijke ziekten is het de patiënt die het meeste werk moet doen, die de ongelooflijk zware inspanning moet leveren om verandering aan te brengen”.
Het leven is moeilijk. Dingen gebeuren. Maar jij bent zelf verantwoordelijk voor je eigen reacties op die dingen. (zie ook mijn blog Depressie is perceptie)
Laat ik het nuanceren. Natuurlijk, alle beetjes helpen. Als je denkt dat pillen gaan helpen, dan zou ik die slikken. Als je denkt dat therapie kan helpen, doe dat dan. Alle constructieve contacten met anderen kunnen helpen. Elektroshocks, magneten, alternatieve geneeswijzen, voedsel(supplementen). Dat kan misschien allemaal helpen.
Maar op een bepaald moment vraag jij iedereen om je heen beleefd en vriendelijk maar duidelijk om op de achterbank te gaan zitten. Want jij gaat sturen en op het gaspedaal drukken. Soms remmen, soms de richtingaanwijzer naar rechts of links, maar dat doe JIJ. Dan ga je bedenken en zien en voelen wat je écht nodig hebt (zinvolle doelen, zie volgende week). En je daarna gedragen zodat je het daadwerkelijk in handen krijgt.
Verantwoordelijkheid nemen heeft niks te maken met schuld, niks met veroordelen, niks met verwijt en niks met schaamte. Maar alles met vrijheid
In De verwarring die depressie heet schrijf ik: Meerdere boeken, geschreven door serieuze schrijvers (waaronder de Engelse psychiater Theodore Dalrymple) noemen ons watjes en verklaren de hoge vlucht van depressie door de verzorgingsmaatschappij die ons slap maakt en ziek noemt.
Depressief? Stop met grienen en neem verantwoordelijkheid! Maar het boek De depressie epidemie van Trudy Dehue wijst juist op de verharding van de samenleving in de afgelopen decennia, en als het niet goed met je gaat, moet je daar zelf maar wat aan doen.
Ik ga nu iets heel flauws zeggen
Voor beide is wat te zeggen. (Depressie is zoals erg veel dingen in het leven complex, ingewikkeld, niet zwart wit.)
De psycholoog Martin Seligman praat in zijn klassieker Learned Optimism over enerzijds afwezigheid van natie, God en familie, en anderzijds steeds meer individualisme. Dan wordt een persoonlijk falen al gauw verdriet, wanhoop en/of depressie, want jij bent 100% verantwoordelijk en jij staat helemaal alleen in je ellende.
Klopt, er zijn steeds meer eenzame mensen zonder dit vangnet. En als het dan verkeerd gaat, ben je overgeleverd aan een bureaucratie, aan een GGZ, aan mensen die het goed bedoelen maar die jou niet zien als hun familie. Dus dan blijft de eenzaamheid.
We kunnen wel wachten tot God terugkomt, en tot iedereen weer een grote liefdevolle familie heeft, en tot onze maatschappij eindelijk een utopisch paradijs wordt. Maar ik stel voor dat we in de tussentijd, dus nu, gezond egoïstisch worden en denken: Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik doen? Wat ga ik doen? Niet over een week, niet morgen, niet straks, nu.
Diep in je hart weet jij het beste wat goed is voor jou
Begin bij jezelf. Als jouw problemen niet jouw verantwoordelijkheid zijn, wiens verantwoordelijkheid zijn ze dan wel?
Je kan twee fouten maken: verantwoordelijkheid nemen voor dingen die je niet kan veranderen en geen verantwoordelijkheid nemen voor dingen die je wel kan veranderen.
Verantwoordelijkheid nemen is niet een probleem, maar de oplossing.
Geef jezelf dat cadeau. Je bent geen slachtoffer en je bent niet zielig.
In het beste boek ooit geschreven, De andere weg, heeft Scott Peck (die zichzelf een verantwoordelijkheids-junkie noemt) het over die weinige mensen die echt helemaal de verantwoordelijkheid nemen voor de chaos in hun ziel. Als zij de pijn accepteren die gepaard gaat met het werk dat noodzakelijk is om zichzelf te genezen, dan zullen zij een grote beloning krijgen. Eenmaal geestelijk gezond zullen ze in een nieuwe, veranderde wereld wonen. Ze zullen zeggen: “Mijn depressie en mijn angstaanvallen waren het beste dat me ooit is overkomen”.
Behoefte aan een luisterend oor?
Wil je je verhaal kwijt? Onze PsychoseNet chatprofessionals staan voor je klaar.
Wil je PsychoseNet steunen?
Wordt donateur en help ons om mooie projecten te realiseren.
Geef een reactie