Rianne: “Onlangs hadden we een prachtige webinar vanuit ISPS Nederland Vlaanderen met Jim van Os, psychiater Erik Thys, de modarator Huguette Beyens en ik zelf. De ISPS studiedag word binnenkort gehouden in het Vierhuis in Apeldoorn, op de plek van het oorspronkelijke “Apeldoornse Bosch”, een Joods psychiatrische instelling”.
Het Apeldoornsche Bosch
In de nacht van donderdag 21 op vrijdag 22 januari 1943 werden patiënten van deze Joodse psychiatrische instelling, soms naakt, verward of in dwangbuis in vrachtwagens naar een op station Apeldoorn gereedstaande goederentrein gebracht.
Hoofdgebouw van Het Apeldoornsche Bosch, omstreeks 1930
Dit gebeurde door eenheden van de SS en de Ordnungspolizei onder de persoonlijke leiding van Hauptsturmführer Ferdinand aus der Fünten van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung. Ze werden daarbij geholpen door Albert Konrad Gemmeker, de SS-commandant van Kamp Westerbork.
Niemand kan het navertellen
De trein vertrok in de ochtend van 22 januari 1943 vanaf station Amersfoort om 7 uur en bracht de 1.080 patiënten en 51 van de personeelsleden rechtstreeks naar Auschwitz waar zij zijn omgebracht.
Allen die omkwamen hebben geen generatie die kan navertellen. Geen overlevenden, maar enkel een stilzwijgen in de tijd voor deze (psychiatrische patiënten) MENSEN. Het blijkt een zwaar thema vanuit de feedback over de lesdag.
Franz Ruppert
Maar zoals Franz Ruppert zo mooi schreef ‘De waarheid heelt de waan’. Daar waar trauma’s verzwegen worden, is in de onderlagen te voelen wat niet verteld wordt.
Zoals in het prachtige voorbeeld uit het boek ‘De verborgen boodschappen van psychische stoornissen’ van Franz Ruppert:
“De nakomelingen van kampslachtoffers spreken over nachtmerries en fantasieën, die in psychiatrische termen hallucinaties zouden zijn maar in werkelijkheid de traumatische ervaringen van hun (voor)ouders weerspiegelen. Gabriele Rosenthal heeft daar onderzoek naar gedaan en is tot ontroerende inzichten gekomen”.
“Ook in families van overlevenden van de Shoah is het niet het vervolgingsverleden op zich, maar veel eerder de specifieke gebeurtenissen uit dat verleden die de overlevenden belasten en hun intergenerationele werking hebben.
De familie Shapiro
Dit wordt bijvoorbeeld duidelijk bij de familie Shapiro: Hier moest grootmoeder Ariela de moord op haar kleinzoon in Auschwitz overleven: dit is voor haar het meest belastende moment van haar vervolgingsverleden. Zij wordt geplaagd door de herinnering hoe ze bij de selectie op het laadperron van Auschwitz-Birkenau haar kleine zoon in de armen had gegeven van haar schoonmoeder. Dit zorgde ervoor dat zij uiteindelijk overleefde terwijl haar kind en schoonmoeder onmiddellijk na de selectie in de gaskamers werden vermoord.
In gesprekken met familieleden spreekt Ariëla echter niet over deze pijnlijke en met schuldgevoelens beladen situatie.
Haar kleindochter wordt nu geplaagd door nachtmerries waarin ze door nazi’s wordt achtervolgd en zich verstopt. En ze houdt zich steeds bezig met de vraag wie van haar broers en zussen ze in een selectiesituatie zou redden. Zonder dat ze zich er bewust van was, is deze fantasie direct gekoppeld aan de omstandigheden waarin de eerste zoon van de grootmoeder is omgekomen. Terwijl het kleinkind in haar fantasie met dit deel van het verleden bezig is, probeert haar moeder het verlies van haar halfbroer in haar biografie te helen respectievelijk te verwerken: ze kreeg zelf zes kinderen die ze zoals ze expliciet tot uitdrukking brengt – als een vervanging ziet voor de vermoorde halfbroer.” (Rosenthal 2001, pag. 2 e.v.)
Meergenerationeel Trauma
Hoe kunnen we psychose begrijpen vanuit een perspectief dat rekening houd met de trauma’s van onze voorouders? Ofwel meergenerationeel trauma. Nemen we de sociale context mee waarin iemand opgroeit? Het creëren van denkbeeldige vrienden, illusies of innerlijke en uiterlijke gecreëerde ruimten is zo gek niet, ze zijn manieren om te dealen met de omgeving, zij zijn een antwoord op iets.
Hoe kunnen we ondersteunen in het begrijpen van de stemmen? De beelden? De ervaringen die vaak in verpakte vorm een diepere betekenis hebben?
Jim van Os deelde in het webinar: “Relationele verbinding is een antwoord, samen zoeken naar de betekenis en duiding vanuit medemenselijkheid en persoonlijkheid.”
Verbinden van wonden
Waarbij ik zelf aanvulde dat verbinden ook een tweede betekenis heeft namelijk het verbinden van wonden. Als er veiligheid is in relationele verbinding, kan er teruggekeken worden, kunnen we herdenken en verbinden. Zoals Edith Eger het mooi zei ‘Wat je niet voelt, kun je niet helen’. Vanuit verbinding en vertrouwen kan een bedding ontstaan om werkelijk toe te laten, te voelen dat wat zo pijnlijk is of was, om vervolgens een plek te geven, te verbinden.
Rianne Levi: “Laat je inspireren op de Lesdag van ISPS op 18 juni 2024. Thema’s als trauma, psychose, meergenerationeel trauma, holocaust, verzwijgen en geheimen zullen onderwerpen zijn.”
Meer lezen over trauma en verbinding?
- Complex Trauma & C-PTSS
- Trauma in de natuur – wat is natuurlijk en wat is trauma?
- Therapeutische relatie – Welkom (geheten worden) en afscheid (kunnen nemen)
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Verder lezen over goede zorg en GGZ?
Onderstaande boeken zijn geschreven door hoogleraar Jim van Os. In deze eerlijke boeken lees je meer over psychose, trauma, de nieuwe GGZ, herstel en veel meer.
Geef een reactie