Petra heeft een depressie gehad na het overlijden van haar man en gebruikt nog medicatie. Wim is opgegroeid met een aan alcohol verslaafde vader en heeft in zijn adolescentie angstklachten gehad. Maaike heeft een periode stevig geblowd en last van psychotische klachten gehad. Trudy kreeg een burn-out toen ze kleine kinderen had.
Angela heeft eetproblemen, ze heeft ze meestal onder controle maar nu even niet. De broer van Kees heeft zich gesuïcideerd en hij heeft daar traumabehandeling voor gehad. Hans’ broer heeft psychoses. Maria ontwikkelde somberheid en dwangklachten na de geboorte van haar eerste kind. Merel heeft autisme en was meerdere periodes somber. Zowel Willems oma als moeder hadden manische en depressieve periodes.
Wie zijn deze mensen?
Het zijn allemaal hulpverleners, professionals werkzaam in de GGZ. Zijn het dan ervaringswerkers? Nee. Het zijn psychologen, verpleegkundigen en psychiaters. Het zijn therapeuten en onderzoekers en ze zijn stuk voor stuk succesvol in hun werk.
Ik heb ze op verschillende werkplekken gesproken, in de loop van mijn werkend leven als psycholoog in de GGZ. En naar aanleiding van mijn eerste blog waarin ik zelf uit de kast kom, heb ik kort geleden met een aantal van hen gesprekken gehad in cafeetjes. Openhartige gesprekken met gedreven, ervaren en bekwame professionals. Vol plannen, vol hoop.
Maar allemaal ook soms angstig dat hun (familie)ervaringsdeskundigheid ‘ontdekt’ zou worden door collega’s en daarna zou leiden tot devaluatie en stigmatisering. Ik spreek over ervaringsdeskundigheid omdat deze mensen allemaal indrukwekkende herstelverhalen vertelden. Maar ook hoe ze hadden geleerd hun ervaringen – al was het indirect – functioneel in te zetten in contact met cliënten. Sommigen deden het ook wel eens direct, vertelden op bepaalde momenten iets aan cliënten of familie over hun persoonlijke ervaringen. Maar dat werd zelden gedeeld met collega’s die ook in de meeste gevallen niet op de hoogte waren van hun herstelverhalen.
Ik heb ook gesproken met hulpverleners die vanwege hierboven geschetste realiteit de reguliere GGZ hebben verlaten en voor zichzelf zijn begonnen.
Er zit volgens mij iets kroms in de GGZ-cultuur
Enerzijds is er een toenemende bewustwording van het belang om herstelgerichte zorg te bieden en stigma te bestrijden, binnen en buiten de GGZ. Hier wordt onderzoek naar gedaan en beleid op gemaakt. Ervaringswerkers worden aangesteld om cliënten te ondersteunen bij hun persoonlijk herstel. En om in teams de luis in de pels te zijn om zo herstel-ondermijnend gedrag van andere professionals zichtbaar te maken en verandering te stimuleren. Dat is allemaal mooi en hard nodig.
Maar anderzijds blijft er een krachtig taboe rusten op traditionele professionals met (familie) ervaringsdeskundigheid – hier bedoeld in brede zin –, eigen ervaring met levens ontwrichtende gebeurtenissen zelf of in de familiekring. Of het nu gaat om zelf hersteld zijn van een depressie, rouwproces, burn-out, verslaving of psychose of dit als direct betrokkene te hebben ervaren. Hier transparant over zijn is nog steeds zeldzaam.
Laat staan dat je deze ervaring en wat je ervan hebt geleerd, gebruikt in je werk
Het is zelfs een risicovolle onderneming met kans op stigmatisering. Immers, een competente hulpverlener heeft geen psychische variatie in zijn levensloop. Heeft hij dat wel, dan wordt hij beschouwd als minder competent of helemaal niet competent.
Dan is het toch krom om wel van de samenleving (werkgevers, opleidingen, de politiek, woningbouwverenigingen en de buurt) te vragen om op te houden met stigmatiseren als we dat onder elkaar doodleuk blijven doen. Dat geeft een kronkel in hoe we ons verhouden tot al die mensen die juist bij ons komen voor hoop en herstel…
Ik weet niet veel van natuurkunde maar volgens mij zijn dit twee tegengestelde krachten waarbij de ene kracht de andere remt, ondermijnt.
Ik denk dat het hoog tijd wordt deze realiteit daar tegenover te stellen:
- Iedereen heeft psychische variatie
- Iedereen heeft geleerd van ingrijpende gebeurtenissen
- Iedereen heeft dichtbij kennis genomen van psychisch lijden in familie/kennissenkring
En op grond hiervan deze stelling: professionals die deze drie punten bewust inzetten onder de noemer van lived experience hebben meer te bieden dan zij die zich hier van afkeren en uitsluitend varen op diagnoses en richtlijnen.
Reacties zijn zeer welkom!
Geef een reactie