Wat is depressie? In theorie kan iedereen een depressie ontwikkelen. Mensen met depressiegevoeligheid hebben tijdens een depressieve episode last van een combinatie van somberheid, minder energie, minder interesse, jezelf waardeloos voelen.
Iedereen kan last krijgen van depressie
Ongeacht leeftijd, opleiding of etnische afkomst. Het zijn vaker vrouwen dan mannen die een depressie krijgen. Zo’n vijf procent van de mensen in Nederland heeft jaarlijks een combinatie van symptomen die past bij wat we ‘een depressie’ noemen. Het percentage mensen dat ooit in het leven een depressieve episode meemaakt, ligt veel hoger (meer dan 15%).
Wie heeft depressie?
Ongeveer 5% van de mensen heeft elk jaar te maken met depressie maar het is moeilijk om er een precies getal op te plakken omdat de grenzen tussen ‘natuurlijk’ psychisch lijden en depressie in de zin van ‘diagnose + behandeling’ soms niet duidelijk te onderscheiden zijn. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en vooral rond de leeftijd van 35-40 jaar.
Een depressie gaat vaak voorbij, maar soms gaat dat niet vanzelf
Ongeveer de helft van de mensen die depressief zijn herstelt binnen drie maanden. Een ander deel, ongeveer één vijfde deel, kan er jarenlang last van hebben.
Ernst, duur en frequentie van een depressie
Depressieve episoden variëren sterk in ernst en impact. Bij een lichte depressie zijn er enkele depressieve symptomen en kunnen mensen met weinig hulp functioneren. Bij een matige of ernstige depressie zijn er meer klachten. Depressies verschillen ook in duur en frequentie.
Bij ongeveer de helft van de mensen duurt een depressieve episode korter dan drie maanden. Bij 15 tot 20 procent van de patiënten heeft de depressieve episode een chronisch karakter en kan soms zelfs meerdere jaren duren.
Soms komt een depressieve episode maar één keer voor in iemands leven, maar vaak keert zo’n periode terug. De kans op herhaling is 50 tot 80 procent en die kan toenemen naarmate iemand meerdere episodes heeft doorgemaakt. Daarom is er bij de behandeling van een depressie steeds meer aandacht voor het voorkomen van een terugval.
Depressie gaat gepaard met andere verschijnselen
Depressie en angst
Depressie reist heel vaak samen met angst — in de praktijk is het vaak een mengbeeld van somberheid en angst. Sommige mensen gebruiken de term ‘angst-depressie’.
Depressie en psychose
Depressie en psychosen trekken ook vaak samen op. Naarmate je stemming somberder wordt, ga je de wereld om je heen steeds meer bekijken door een waas van somberheid, die psychotisch kan worden. Je ziet dan een wereld van schuld, boete, ondergang, dreiging en ellende — en dit kan zo diep worden dat andere mensen het niet meer kunnen volgen. Dan is de depressie ‘psychotisch’ geworden.
Depressie en je innerlijke stem
Ook kan je innerlijke stem dan de vorm aannemen van externe stemmen die je beschuldigen van waardeloosheid en je aan willen zetten tot zelfdoding.
Depressie heeft altijd een context
Dit zijn de 4 soorten context die depressie kan hebben:
Context 1. De context waarin de depressie is opgetreden
Het belangrijkste bij de diagnose van depressie is aandacht voor de context waarin de depressie is opgetreden. Vaak is de context existentieel, maatschappelijk of relationeel. Veel mensen worstelen omdat ze zich niet verbonden voelen met andere mensen of omdat ze hun leven weinig zinvol of betekenisvol vinden.
Ook lijden mensen, ook jonge mensen, omdat ze zich niet thuis voelen in een samenleving die wordt gekenmerkt door steeds meer maakbaarheid, meetbaarheid en prestatiedruk op de vierkante millimeter, waarin steeds minder plek is voor natuurlijke menselijke variatie. Alles dat niet voldoet aan de jachtige norm van de neoliberale samenleving wordt dan beschouwd als ‘afwijkend’.
Context 2. Relaties met andere mensen
Sombere stemming en psychisch lijden heeft ook vaak te maken met relaties met andere mensen.
Relaties staan niet zelden onder spanning vanwege problemen in de rolverdeling met betrekking tot huishouden, financiën en zorg voor de kinderen. Ook kunnen er problemen zijn in relaties op school of op het werk, bijvoorbeeld in de vorm van pesten en subtiele manieren van exclusie.
Context 3. Lichamelijk lijden
Een andere context van psychisch lijden in depressieve vorm is lichamelijk. Zowel in de zin van het hebben van een chronische lichamelijke ziekte, maar ook in de zin van een verstoorde relatie met het lichaam.
Een verstoorde relatie met het lichaam kan optreden in het kader van ongezonde lifestyle met overgewicht, chronische ontsteking, te weinig slaap, teveel alcohol/drugs, ongezonde voeding, etc. Een dergelijke lifestyle is vaak niet compatibel met psychische gezondheid.
Verder treden angst en depressie op in de context van ‘pijn’ van vroeger, vooral ernstige vroegkinderlijke tegenslag en trauma. Het is altijd belangrijk hier op gepaste wijze naar te vragen.
Context 4. Individuele gevoeligheid
Ook hebben depressie en angst te maken met de context van individuele gevoeligheid. Die gedeeltelijk genetisch aangelegd kan zijn in hoe mensen reageren op de veranderende omgeving.
Sommige mensen hebben meer de neiging om met emoties te reageren op complexe omgevingen dan anderen. Onder omstandigheden van stress en moeilijkheden kunnen mensen met een dergelijke gevoeligheid angst of depressie ontwikkelen.
Praten over depressie begint met praten over de context
Dus hoe je ook naar depressie wil kijken: oorzaak, symptomen, behandeling, prognose — wees je er van bewust dat alles moet beginnen bij het begrijpen van de context waarin de somberheid en het gebrek aan energie zich voordoet. Anders wordt veel psychisch lijden ten onrechte gemedicaliseerd.
Depressieve symptomen met andere oorzaken
Soms zijn depressieve symptomen seizoensgebonden, denk maar aan de herfst- of winterdepressieve episode. Na een bevalling kan bij vrouwen een portpartum depressie optreden.
Wie somber is gaat de wereld anders zien, soms zelfs zo sterk dat er psychotische symptomen optreden, zoals wanen en hallucinaties.
Bipolaire gevoeligheid
Bij bipolaire (of manisch-depressieve) gevoeligheid heeft de persoon zowel depressieve episoden als manische episoden, die zich afwisselen over de tijd.
Angst en paniek
De meeste depressieve episoden gaan gepaard met gevoelens van angst en paniek: angstgevoeligheid en depressiegevoeligheid zijn ‘broertjes’ en moeten in combinatie worden bezien.
Verslaving
Verslaving en depressie gaan ook heel vaak samen en werken elkaar in de hand.
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Praten met gelijkgestemden?
De Depressie Vereniging is de patiëntenvereniging voor mensen met een depressie en hun naasten.
Meer lezen over dit onderwerp?
In deze boeken van professor Jim van Os lees je meer over psychose, goede GGZ en herstel.
