Het gevoel dat je er niet bij hoort, dat mensen je mijden of anders behandelen, er over je gepraat wordt als je er niet bent. Je ervaart geen communicatie en openheid. Mogelijk heb je last van stigma en zelfstigma: Je voelt je minderwaardig, twijfelt aan jezelf, je voelt je niet serieus genomen of buitengesloten.
Stigma en zelfstigma hebben niet alleen gevolgen voor de getroffene, maar het treft soms ook familie en vrienden. Stigma zorgt er soms voor dat mensen niet op tijd hulp zoeken voor hun klachten.
Binnen de psychiatrie kan het ontstaan en beeld van zelfstigma een selffulfilling prophecy worden: het houdt zichzelf in stand als zijnde horende bij een bepaald ziektebeeld of als teken van gebrek aan herstel.
“Ik ben bang dat veel mensen die de Haldol-manier¹ van lopen van mij zien, of mijn soms starende blik, of mijn onzekerheid opgebouwd door jarenlange ervaring met de psychiatrie, of dat ze weten dat ik een psychiatrische diagnose heb, mij niet (meer) serieus nemen.”
Remco
Wat is stigma?
De definitie:
“Stigma is een negatieve labeling van een persoon, kenmerken van een persoon, of groep”.
Stigma kan verregaande gevolgen hebben voor de getroffene
In de psychiatrie treft stigma mensen met bepaalde diagnoses, sociale status, medicatiegebruik, (zichtbare-) bijwerkingen. Of bijvoorbeeld mensen die een andere zienswijze of beleving hebben. Stigma staat in dichte relatie tot het hebben van vooroordelen en het onderscheid maken op bepaalde, wettelijk niet toegestane gronden (discriminatie).
Publiek stigma en institutioneel stigma
Publiek stigma
Stigma kan in verschillende vormen verdeeld worden, waaronder publieke stigma en institutioneel stigma. Bij publiek stigma gaat het om de opinie van het publiek, de samenleving of de media. Negatieve berichtgeving over “de verwarde man” is een bekend voorbeeld uit de (sensatie-) media.
Institutioneel stigma
Institutionele stigma is systematisch: wetgeving, instellingen, organisaties, beleid. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in het onevenredig bezuinigen op middelen en diensten voor mensen met psychiatrische klachten ten opzichte van andere gezondheidszorg.
Vooroordelen
Vooroordelen zijn: ongefundeerde oordelen of voorspellingen. We noemen enkele bekende vooroordelen over mensen met psychiatrische problematiek.
Bijvoorbeeld: Mensen met psychiatrische problematiek;
- Zijn gevaarlijk en onberekenbaar
- Zitten er levenslang aan vast
- Hebben hersenziektes die alléén levenslange zware medicatie kan onderdrukken
- Kunnen niet voor zichzelf zorgen
- Zijn niet intelligent
- Hebben zwakke genen
Discriminatie
Vooroordelen kunnen leiden tot discriminatie: het ongegrond onderscheid maken op grond van (chronische-) ziekte. Er zijn een aantal wetten die mensen met een handicap of (chronische-) ziekte beschermen tegen onrechtmatig onderscheid maken (discriminatie). Artikel 1 in de grondwet is hier één van;
Artikel 1
In deze wet wordt verstaan onder:
a. onderscheid: direct en indirect onderscheid, alsmede de opdracht daartoe;
b. direct onderscheid: indien een persoon op grond van handicap of chronische ziekte op een andere wijze wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie wordt, is of zou worden behandeld;
c. indirect onderscheid: indien een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze personen met een handicap of chronische ziekte in vergelijking met andere personen bijzonder treft.
Meer informatie over discriminatie of een melding doen kan via deze website.
Zelfstigma
Dit is het internaliseren van stigma. De negatieve beelden, gedragingen van anderen, media berichten, komen op dusdanige een manier binnen dat het zelfbeeld wordt beschadigd. Zelfstigma kan een zeer negatief effect hebben op het welbevinden en herstel van iemand met psychiatrische klachten.
Mogelijke gevolgen voor stigma en zelfstigma;
- Laag eigenwaarde
- Toename van psychische klachten
- Meer moeite met sociale contacten
- Isolement
- Eenzaamheid
- Hopeloosheid
- Depressie
Wat kunnen we doen tegen stigma en zelfstigma?
Met communicatie, en openheid over het onderwerp kan er veel bereikt worden. Dit betekent wel de eigen oordelen in de koelkast laten.
Bij zelfstigma:
- Empowerment;
- Jezelf informeren
- Lotgenotencontact
- Recovery colleges
- Zelfregie centra opzoeken
- Dialoog voeren
Bij stigma:
- Positieve voorbeelden belichten
- Bewust zijn van taalgebruik
- Feedback geven
- De ander aanspreken op stigmatiserend gedrag
Tools
Samen sterk zonder stigma is een website gericht op Communicatie en openheid die uitgebreide informatie en diverse tools over dit onderwerp biedt. De website biedt hulpmiddelen voor de levensgebieden: werk, media, in de wijk, bij de GGZ. Verder biedt de website een zelfstigma zelftest, informatieve downloads en e-learning.
Informatie is te vinden via deze link.
¹ Haldol is een antipsychoticum
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de mini-College’s van PsychoseNet al?
Bekijk ook onze PsychoseNet college’s over zorg en herstel, van depressie tot psychose.
