Larinda Bok is specialist hoogbegaafdheid, ze schrijft deze blog over hoogbegaafdheid voor PsychoseNet: ‘Hoogbegaafdheid is in de maatschappij best een beladen term, het wordt vaak verkeerd begrepen in de zin van ‘het hebben van een hoog intelligentiequotiënt (IQ)’. Maar hoogbegaafdheid is zoveel breder en complexer dan een sterk ontwikkelde cognitieve capaciteit. Hoe dat zit wil ik je graag uitleggen’.
Hoogbegaafdheid komt niet alleen tot uiting in snel verbanden leggen, dieper en snel kunnen denken. Er zijn ook onbekende of onzichtbare persoonskenmerken die duiden op hoogbegaafdheid, denk maar aan heel intens zijn, een hoog rechtvaardigheidsgevoel of autonoom gedrag. Eigenlijk is hoogbegaafdheid alleen maar een woord dat we gebruiken om mensen met een anders vormgegeven neurologisch systeem en andere behoeften te beschrijven.
Wist je dat…
Wist je dat Larinda Bok ook expert is in het eSpreekuur van PsychoseNet?
Heb je een vraag over hoogbegaafdheid, of loop je tegen uitdagingen aan rondom hoogbegaafdheid? Dan kan je hier -gratis en anoniem- je vraag stellen!
Herkennen van hoogbegaafdheid
Hoogbegaafdheid gaat niet alleen over mensen die op de universiteit studeren maar ook over voetballers of iemand die goed muziek kan maken. Je herkent ze bijvoorbeeld omdat ze uitblinken in creativiteit of doordat ze in de problemen komen (omdat hun (school/werk) -omgeving niet past. Vaak verschillen hoogbegaafden van de rest van de wereld en hebben ze iets bijzonders dat hen ‘anders’ maakt.
Delphi-model hoogbegaafdheid
Wereldwijd is er geen consensus over een definitie of omschrijving van hoogbegaafdheid. Maar het Delphi-model Hoogbegaafdheid geeft een mooie omschrijving van de kenmerken van hoogbegaafdheid en het maakt duidelijk hoe het is om hoogbegaafd te zijn.
Dit model is in 2007 ontwikkeld door de Nederlandse Maud Kooijman-van Thiel in intensieve samenwerking met een groep hoogbegaafde professionals die met hoogbegaafde volwassenen werkten. Ze gingen op zoek naar een omschrijving van hoogbegaafdheid bij volwassenen omdat ze zich niet herkenden in de bestaande modellen en definities die te veel nadruk op het hoge IQ leggen.
Ze kwamen tot de volgende omschrijving:
Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.
Delphi-model Hoogbegaafdheid*.
Positief model
Het Delphi-model Hoogbegaafdheid richt zich op de positieve kanten van hoogbegaafdheid en op de kansen, mogelijkheden en voordelen die hoogbegaafdheid biedt. Dit model zegt ook iets over de persoonlijke beleving van hoogbegaafdheid, en de wisselwerking met de omgeving. Problemen op het werk ontstaan niet zelden door onderliggende thema’s die met hoogbegaafdheid te maken hebben (faalangst, hechtingsproblematiek, hoog rechtvaardigheidsgevoel, sensitiviteit enzovoort).
Samenspel
Het Delphi-model Hoogbegaafdheid is een existentieel model wat iets zegt over het samenspel van het zijn, denken, voelen, willen, doen en waarnemen van volwassenen met kenmerken van hoogbegaafdheid. Om hoogbegaafd genoemd te worden, moet iemand behoorlijk wat van de deze kenmerken hebben, zij het niet van alles evenveel of extreem veel. Hierna leg ik deze kenmerken uit.
Zijn
Het ‘zijn’ van een hoogbegaafde kan het beste omschreven worden met de term autonoom, zelfs zéér autonoom. Dit is de innerlijke drang om onafhankelijk een eigen oordeel te vellen, afwegingen te maken en daarbij te blijven tot zich iets aandient dat beter is.
Denken
Ze hebben een zeer groot kritisch en analytisch denkvermogen waarmee ze snel patronen zien en complexe situaties doorzien. Doordat ze goed kunnen associëren kunnen ze op meerdere sporen, niveaus en tijdstippen tegelijkertijd reflecteren.
Voelen
Velen hebben een diep en rijk gevoelsleven met genuanceerde emoties en overprikkelbaarheden. Dit kan een verrijking in iemands leven zijn, maar veel mensen hebben moeite de overprikkelbaarheden te herkennen, erkennen, te omarmen en in balans te blijven.
Willen
Telkens iets nieuws willen en het liefst meteen, kenmerkt dit aspect van hoogbegaafdheid. Het uit zich in leergierigheid, gedrevenheid en veel waaromvragen.
Doen
Veel mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid hebben een sterke drang om iets te creëren. Dit hoeft niet altijd een schilderij, boek of muziekstuk te zijn. Je kan ook denken aan een plan, model, proces, theorie of een verbetering. Vaak is er van jongs af al een bijzondere interesse in bijvoorbeeld archeologie, sterrenkunde of topsport.
Waarnemen
Door een prikkelgevoelig zenuwstelsel worden veel prikkels uit de buitenwereld scherp, precies en genuanceerd waargenomen. Dit wordt ook wel hoogsensitiviteit genoemd. Er bestaat een groter risico op interne en externe overprikkeling.
Snelheid
Prikkels komen snel binnen en hoogbegaafden willen snel verder. Ook leggen deze snelle denkers vlot verbanden en hebben ze een groot verbeeldend vermogen. Soms merk je dat iemand heel snel praat of druk beweegt. Bij anderen gaat het alleen in het hoofd of gevoel heel snel.
Creatief
Creatieve begaafden zijn vaak origineel en denken anders dan andere mensen. Ze bedenken ongewone dingen die afwijken van de gangbare norm. Ze hebben vaak iets sprankelends, levendigs en speels.
Intens
Intensiteit is een bijna universeel kenmerk van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid. Zij leven idealistischer, intensiever en sensitiever dan anderen en er wordt niet altijd begrepen waar dat vandaan komt. Alles wordt intenser beleefd, het lijkt of alle knoppen op tien staan.
Complex
Complex vraagstukken worden kritisch en van meerdere kanten bekeken. Maar men kan niet alleen complexe vraagstukken aan, men functioneert ook complex. Complex heeft op alle kenmerken (m.u.v. autonomie) betrekking.
Het label voorbij
Elke hoogbegaafde heeft eigen en soms heel bijzondere (combinatie van genoemde) kenmerken en talenten. Het kan een opluchting zijn, puzzelstukjes die in elkaar vallen. Er komt zelfbegrip als je weet dat het bij jou anders werkt. Voor iedereen is het proces van bewustwording en identificatie een ander proces.
Ik zeg vaak:
‘In 1 seconde verandert je hele zelfbeeld’ als je tot de ontdekking komt dat je kenmerken van hoogbegaafdheid hebt. Je verleden passeert de revue en er vallen veel (soms pijnlijke) kwartjes. Maar als je eenmaal je eigen handleiding kent heb je het label hoogbegaafdheid niet meer nodig. Dan heb je leren omgaan met jouw kenmerken van hoogbegaafdheid en kan je zijn wie je bent. Dan gaat het complexe samenspel tussen mens, organisatie en samenleving minder vaak knellen. Dat ontwikkelproces met verrijkende inzichten gun in iedereen‘.
Meer lezen over hoogbegaafdheid?
- De website van Larinda: hoogbegaafdexpert.nl
- Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid – Larinda Bok-van der Voet
- Hoogbegaafde hulpzoekers – Noks Nauta
Bronvermelding
Hoogbegaafd dat zie je zó! Over zelfbeeld en imago van hoogbegaafden, door M.B.G.M. Kooijman-van Thiel (red), 2008, OYA Productions.
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de mini-College’s van PsychoseNet al?
Bekijk PsychoseNet college’s van Jim van Os over zorg en herstel, van depressie tot psychose.
Geef een reactie