In de afgelopen jaren zien we wereldwijd dat jonge mensen steeds meer aangeven te worstelen met psychische problemen. En als we eens goed kijken naar de wereld om ons heen, komt er al snel een beeld naar voren van een samenleving die permanent aan het versnellen is, aangedreven door onze bijna verslavende drang naar economische groei. Is er nog wel ruimte voor kwetsbaarheid bij jongeren?
Een versnellende samenleving en de tol voor jongeren
Alles moet efficiënter, sneller, beter – maar tegen welke prijs? Niet alleen voor de planeet, maar ook voor de mentale gezondheid van onze jongere generaties.
Succes als keuze en de druk van perfectie
Er zijn mensen die zeggen dat dit geen toeval is. Ze wijzen op het feit dat onze economische systemen mensen steeds meer behandelen als onderdelen van een grote marktmachine, waarin succes iets is wat je moet ‘verkopen’. Succes is een keuze geworden – dat is althans wat ons wordt verteld. En als het een keuze is, dan is falen dat blijkbaar ook. Het gevolg? Jongeren worden gevangen in een eindeloze cyclus van vergelijken, concurreren en constant proberen aan de top te staan, terwijl ze zichzelf vermarkten op social media.
Het leven wordt een soort showcase van perfectie, terwijl kwetsbaarheid, die zo essentieel is voor echte verbinding tussen mensen, steeds verder naar de achtergrond verdwijnt.
Het verschil tussen onmiddellijke en uitgestelde beloning
Het probleem zit diep. Jonge mensen groeien op in een wereld waarin alles maakbaar en meetbaar moet zijn. Van cijfers op school tot het aantal likes op een Instagram-post: alles draait om prestaties, zichtbaarheid en onmiddellijke bevrediging. We hebben onszelf als samenleving zo hard gefocust op korte termijn beloningen dat we het vermogen om langer vooruit te kijken – naar zingeving, verbinding en grotere doelen – hebben verwaarloosd.
Dit is het verschil tussen wat wetenschappers de lagere orde en hogere orde componenten van het beloningssysteem noemen.
Lagere orde en hogere orde componenten van het beloningssysteem
Het verschil tussen directe bevrediging en uitgestelde bevrediging. Directe bevrediging draait om het vervullen van verlangens op het moment dat ze zich aandienen, zonder veel geduld of inspanning. Dit kan iets simpels zijn als de voldoening die je krijgt van het ontvangen van likes op social media, het kopen van iets nieuws of het snel snacken van een ongezonde maaltijd. Het geeft je een onmiddellijke kick, een korte golf van plezier.
Dit soort bevrediging is vaak oppervlakkig en snel voorbij. Je voelt je misschien even goed, maar al snel komt de drang naar meer. Het is een consumptieve vorm van voldoening die zich voedt met externe prikkels en de goedkeuring van anderen. Denk aan de dopamine-rush die vrijkomt wanneer je dat snelle shot van positieve aandacht krijgt, maar die rush is vluchtig en vraagt steeds om herhaling.
Aan de andere kant heb je uitgestelde bevrediging, een diepere vorm van voldoening die ontstaat wanneer je bereid bent te wachten en te investeren in iets dat op lange termijn waardevol is. Dit kan bijvoorbeeld het opbouwen van een betekenisvolle relatie zijn, het ontwikkelen van een vaardigheid of het werken aan persoonlijke groei. In plaats van de snelle beloning, vraagt dit om geduld en inzet.
De voldoening die je uiteindelijk krijgt, is echter veel duurzamer. Het voelt minder als een tijdelijke high en meer als een stabiel en vervullend gevoel van tevredenheid. Dit soort bevrediging gaat minder over wat anderen van je vinden en meer over hoe je jezelf voelt, over de verbindingen die je hebt opgebouwd en de zingeving die je hebt gevonden in je leven.
De valkuil van directe bevrediging
Maar hier wringt het. De cultuur van directe bevrediging, van succes en presteren, zet ons hogere beloningssysteem buitenspel. Jonge mensen rennen achter die onmiddellijke beloningen aan, en raken steeds meer vervreemd van zingeving en verbinding. De likes op social media, de nieuwste gadgets, en zelfs de snelle snacks die we eten, zijn allemaal voorbeelden van hoe we vastzitten in een systeem dat ons gevangen houdt in het najagen van oppervlakkige beloningen.
De maatschappelijke impact van deze versnelling
Deze versnelling, waarin succes een keuze lijkt en waar kwetsbaarheid geen plek meer heeft, is niet alleen een probleem voor het individu. Het is een maatschappelijk probleem. We hebben een cultuur gecreëerd waarin jongeren voortdurend moeten checken of ze er nog bij horen, of ze voldoen aan de norm van perfectie die overal om hen heen wordt gepresenteerd. Dit is geen manier van leven die op de lange termijn houdbaar is, en het maakt ze kwetsbaar voor psychische klachten als angst, depressie en een gevoel van zinloosheid.
Terug naar verbinding en kwetsbaarheid
Wat hebben jongeren echt nodig? Verbinding. Kwetsbaarheid. Het gevoel dat ze meer zijn dan hun prestaties of het aantal likes dat ze krijgen. We moeten terug naar een samenleving waarin ruimte is voor vertraging, reflectie en diepere betekenis. Een samenleving die niet alleen gefocust is op economische groei en onmiddellijke bevrediging, maar waarin ook hogere orde waarden zoals zingeving en verbinding centraal staan. En een GGZ die verder kijkt dan symptoombestrijding en die inzet op herstel van zingeving. Niet alleen voor het individu, maar voor de samenleving als geheel.
Kwetsbaarheid bij jongeren als kracht voor de toekomst
De vraag is: hoe kunnen we dit omkeren?
Misschien begint het met accepteren dat kwetsbaarheid geen zwakte is, maar juist een manier om verbinding te maken. Want in een wereld waarin iedereen perfect lijkt, wie wil er dan nog een echte relatie aangaan? Het is tijd om te stoppen met rennen en te kiezen voor vertraging, voor verbinding en voor zingeving. Niet alleen voor onszelf, maar voor de jonge mensen die straks de toekomst dragen.
Verder lezen over kwetsbaarheid bij jongeren?
- Mijmeren langs de kustlijn – leegte achter de maskers van perfectie
- Kunst en herstel – esthetiek als genezende zalf
- Jeugdarts Wico Mulder over verbinding en authenticiteit
- Youngworks.nl – de mentale gezondheid van-jongeren
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Verder lezen over goede zorg en GGZ?
Onderstaande boeken zijn geschreven door hoogleraar Jim van Os. In deze eerlijke boeken lees je meer over psychose, trauma, de nieuwe GGZ, herstel en veel meer.
