Dit is de titel van een workshop die ik gaf op het congres Goede GGZ over zelfonthulling, samen met een oud collega. Vorig jaar deelde ik mijn persoonlijke verhaal met collega-psychologen in een overleg, en daaruit ontstond een verdieping van contact met deze collega.
Ook zij bleek te hebben geworsteld met een psychische aandoening en dit nooit met collega’s te hebben gedeeld. Net als bij mij vanwege (zelf)stigma.
Enerzijds vrees voor devaluatie en stigmatisering door de eigen beroepsgroep en andere professionals, anderzijds ook zelftwijfel, want hebben zij misschien gelijk?
Ben je te kwetsbaar voor het vak als je zelf een psychische kwetsbaarheid hebt en daar ook nog voor in behandeling bent of geweest? En hoe erg mag het dan met je gesteld zijn? En waar wordt nog hoofdschuddend van gedacht: een angststoornis kan nog wel, maar een schizo-diagnose? Of: als je behandeling een tijd geleden is zou het moeten kunnen maar mensen behandelen als je zelf nog…?
Let wel: ik vind dit deels begrijpelijke vragen, ze hebben ook jaren in mijn hoofd gespeeld maar o wat was het prettig geweest als ik dit gewoon met collega’s had kunnen bespreken zonder risico op stigma. Maar open en zoals het is, samen reflecterend op elkaars verhalen. Op een manier waarop we dat leren te doen, waarop we dat professioneel vinden.
En wat had het mij gesteund in het vinden en formuleren van de antwoorden
Was het aanstelleritus, angsthazerij om deze vragen voor mij te houden? Nee, het gevaar voor negatieve oordelen over mijn beroepscapaciteiten was al gebleken tijdens mijn psychotherapieopleiding; toen ik eerst geen leertherapeut vond die met mij in zee wilde gaan nadat ik had verteld over mijn verleden met psychose.
Ben ik dan zo ongelooflijk dapper dat ik over dit onderwerp blogs schrijf? Welnee, ook niet. Ervaringsdeskundigen hebben voor mij de weg geplaveid. Op het moment dat ik open werd hadden een aantal van hen al 10 jaar bewezen dat je met een psychische kwetsbaarheid, in alle varianten, gewoon kan werken. En ook nog eens baanbrekend ingewikkeld pionierswerk kan doen. En ik heb de beweging in de GGZ en daarbuiten mee.
Vastgeroeste opvattingen over oorzaken van psychische aandoeningen, de definitie van gezondheid, symptoomgerichte behandelingen versus herstelondersteunend werken, alles wordt opnieuw gewogen. De belemmerende rol van (zelf)stigma bij herstel en het belang dit aan te pakken en weerbaarheid te vergroten. Dat alles gaf en geeft mij de ruimte om te doen wat ik doe.
Bij veel beslissingen in het leven weet je niet goed hoe het uit gaat pakken maar voel je dat het wel die kant op moet gaan.
Zo was open worden en mijn persoon veel meer in mijn beroepsrol betrekken voor mij een bewuste keuze, maar zelfonthulling is ook varen op open zee
Hoe het precies vorm zou krijgen in mijn werk, in het contact met mijn cliënten en/of familie, maar ook in contact met collega’s wist ik toen niet. Dat weet ik nu iets beter. En ik hoop nuttig bezig te zijn daar soms iets over te schrijven.
Eén van de gevolgen van mijn uit de kast komen, was dat ik werd gevraagd een bijdrage te leveren aan het blok psychotische stoornissen van de GZ- en de KP-opleiding voor psychologen. Zo ging ik naar de RINO in Amsterdam, waar ik ooit zelf de psychotherapie-opleiding deed in een heel andere fase van mijn leven. Daar heb ik nu meerdere keren mijn herstelverhaal verteld, wat toch elke keer weer interessante reacties opleverde.
De verschillende geluiden reflecteren denk ik goed hoe verschillend er bijvoorbeeld wordt gedacht over de waarde van de DSM en professionele afstand
Zo meende iemand dat het problematisch was dat ik over mijn aandoening als psycholoog had geschreven. Problematisch omdat mensen die bij mij in behandeling waren en het toevallig lazen (Volkskrant) daarin geen keuze hadden gehad en dan mogelijk last van deze informatie zouden krijgen terwijl ze nog bij mij in behandeling waren.
Ik antwoordde dat ik hier wel over na had gedacht, maar dat deze mogelijkheid voor mij niet opwoog tegen de voordelen (minder stigma, minder wij-zij denken) die ik ermee beoogde. Ik kon toen ook vertellen dat niemand om die reden een andere behandelaar wilde. En dat als dit wel was gebeurd, iemand een andere behandelaar had gekregen. En ik kon melden dat ik tot nu toe alleen neutrale tot positieve reacties had gekregen van cliënten die het hadden gelezen, gehoord, of van mij hadden vernomen. Sommigen hadden het voor kennisgeving aangenomen maar de meesten gaven aan dat ze de informatie waardeerden en ze zich gelijkwaardiger voelden erdoor. Ze vroegen me van alles en ik gaf gewoon antwoord. En we gingen ook weer makkelijk over tot de orde van de dag.
Ook vroeg een psycholoog io aan mij: ‘Ben je ook open over jezelf bij borderlinepatiënten?‘ Ik antwoordde dat ik het niet van DSM-classificaties liet afhangen, maar van het proces waarin ik met iemand zat en mijn inschatting of iemand gebaat zou kunnen zijn met mijn persoonlijke informatie. Ook vertelde ik dat ik het altijd van te voren aan mensen vroeg of ze hiervoor open stonden. Ze zeiden tot nu toe altijd ja.
Wat me een paar maal is opgevallen, is dat collega’s soms ongekend fel kunnen reageren op het verschijnsel zelfonthulling
Bijvoorbeeld of ik het wel voor de cliënt doe of voor mezelf. Ik antwoord dan dat ik met alles wat ik inzet, of dat nou een therapeutische methodiek of een zelfonthulling is, het belang van de cliënt voor ogen heb. Maar dat net als met andere dingen die je doet, je kan gaan merken dat iets niet aankomt zoals je zou willen, wat tot nu toe niet was gebeurd.
Ook reageerde onlangs op een congres iemand geprikkeld toen het ging over professionele nabijheid en zelfonthulling: ‘Ja en dan zit een cliënt zeker te wachten om de hele ziel en zaligheid van de therapeut over zich heen te krijgen, daar komt ie toch niet voor!’
Het wordt soms grotesk gemaakt en zelfs belachelijk, ik vraag me dan natuurlijk af waarom…..voer voor psychologen!
Overigens betreft mijn openheid soms ook heel andere ervaringen. Zo ben ik moeder van twee pubers, heb ik (wie niet) wel eens in een ongezonde liefdesrelatie gezeten, en ben ik weduwe. En kan nog wel even doorgaan maar ook hier weer: wie niet?
Waar het omgaat is dat ik me tegenwoordig vrij voel als psycholoog te kunnen putten uit eigen ervaringen, als ik inschat dat een cliënt daarmee zijn voordeel kan doen. Wat niet hetzelfde is als emmers persoonlijk leed of twijfel over mensen leeg gooien
Ik heb contacten met enkele andere hulpverleners die hetzelfde doen als ik, al kiest en ontwikkelt iedereen daar zijn eigen stijl in. We zoeken elkaar soms op en delen ervaringen. We voelen ons verwant met de concepten van De Nieuwe GGZ en proberen ons werk als psycholoog meer herstelondersteunend te maken. Het is pionieren.
In mijn eigen FACT-team ondervind ik veel vrijheid, en steun. Mijn collega’s zijn goed op de hoogte van hoe ik werk, hoe ik behandelingen afwissel met het inbrengen van mijn persoon. Sommige collega’s doen dat nu ook wat meer, bijvoorbeeld met eigen familie-ervaringen.
Binnenkort geeft onze ervaringsdeskundige een team WRAP, waarbij we elkaar nog weer beter en anders gaan leren kennen. Ook dat heeft zijn voordelen, als je weet welke collega’s open zijn over bepaalde kwetsbaarheden, ervaringen, kan je dat inzetten in de relatie met cliënten die worstelen met soortgelijke problematiek.
Ik wil eindigen met de WRAP, die ik nu voor mijzelf volg bij twee ervaringsdeskundigen. Ik ben geraakt door de gelijkwaardigheid die ik zelf ervaar en die ik bij anderen onderling zie. Onze facilitators gebruiken veel zelfonthulling. Ik meen dat juist omdat zij zo moeiteloos hun persoon inbrengen in hun professionele rol, daardoor al heel snel in de groep veiligheid ontstaat en mensen zichzelf laten zien. Het elkaar steunen en van elkaar leren gebeurt bijna vanzelf…
Nog steeds vaar ik op open zee, maar ik kom andere bootjes tegen en er begint zich ook een horizon af te tekenen
Ik ben nu nog vooral autodidactisch lerende mijn persoon meer en explicieter in te zetten in mijn beroepsrol, maar zoek ondersteunende scholing.
Daarover een volgende blog.
Geef een reactie